Programma 3 Wonen en werken in Winterswijk

Winterswijk heeft een uniek landschap met veel bijzondere planten en dieren. Om dit te behouden leggen we veel nadruk op de bescherming en verbetering van biodiversiteit. Wij vinden een veilige, gezonde leefomgeving met goede infrastructuur, duurzaamheid en sociale cohesie belangrijk. Die gemeente maken we samen. De betrokkenheid en saamhorigheid van mensen bij hun wijk, buurtschap of dorp vinden we daarin cruciaal. We creëren voor iedereen een waardevolle leefomgeving die schoon, heel en veilig is. Bereikbaarheid en verkeersveiligheid vinden we van groot belang; elke Winterswijker - jong of oud, voetganger, fietser of automobilist - moet zich veilig kunnen voelen en bewegen.  

We houden het centrum aantrekkelijk voor inwoners en bezoekers. 

We stimuleren wijkkracht door het realiseren van laagdrempelige ingang bij de gemeente voor vragen op alle domeinen. 

We maken een integrale analyse van de wijk Winterswijk-Oost op de thema’s ruimtelijke ordening, woningvoorraad, duurzaamheid en sociale samenhang. Aan de hand van die wijkanalyse stelt de wijkregisseur een strategie op voor de wijkaanpak in dit gebied. 

Relevante documenten:

• Groenstructuurplan Winterswijk.
• Omgevingsvisie buitengebied.
• Beleidsvisie landschap en biodiversiteit. 

In dit beleidsveld spelen diverse thema’s een rol:

ROVA
Jaarlijks worden de wijzigingen in het areaal en de prijsindexatie doorberekend.
Op ons verzoek is het afgelopen jaar de eenheidsprijs per onderhoudsmaatregel in de openbare ruimte in beeld gebracht.  Daarnaast wordt er overhead in rekening gebracht voor het verder verbeteren en uitbreiden van de uit te voeren dienstverlening. We zijn nog in gesprek met ROVA welk financiële effect dit gaat hebben.

Wegen en bruggen
Uit de globale weginspecties uitgevoerd in het najaar 2022 bleek dat het noodzakelijk is om tijdig preventief onderhoud uit te voeren op met name de asfaltverhardingen. 

Ook voor bruggen zijn preventieve en kleine onderhoudsmaatregelen van belang. Door tijdig conserveren van leuningen en dek en tijdig herstel van schade aan dragende constructieonderdelen, wordt de veiligheid vergroot en ingrijpende vervangingen voorkomen. In 2024 komen we met een nieuw beheerplan hiervoor. 

Monumentale bomen
In Winterswijk zijn verschillende monumentale bomen aanwezig. In 2024 worden deze bomen geïnventariseerd om ze beter te kunnen beschermen en om eigenaren van monumentale bomen te ondersteunen bij het onderhoud van deze bomen. 

Digitalisering mobiliteitsdata
Sinds 2021 werken we aan de 'Digitaliseringsopgave Mobiliteit'. Binnen deze opgave werken we landelijk aan een uniforme manier om data over mobiliteit digitaal aan te leveren. Met deze data kunnen weggebruikers goed geïnformeerd worden over de situatie op de weg en zijn zij in staat hun reis goed te plannen.
De digitaliseringsopgave bevat op dit moment 15 data items. Een aantal van deze data items wordt aangeleverd door gemeentelijke wegbeheerders. Dit betreft onder andere data over wegwerkzaamheden, evenementen, parkeren, beperkingen voor de logistiek en maximumsnelheden. In de afgelopen drie jaar hebben de provincies Gelderland en Overijssel  vanuit het Regionaal Data Team Oost-Nederland, samen met gemeentelijke wegbeheerders, gewerkt aan de realisatie van deze opgave. Vanaf 2024 moet het beheer en onderhoud van deze data ingericht zijn.  Voor het beheer en onderhoud van deze data gaan we het programma ‘Greenpoint’ aanschaffen.

Mobiliteit & Verkeer 
Er wordt een mobiliteitsplan met uitvoeringsagenda opgesteld. Daarnaast is er vanuit de raad de wens uitgesproken om een parkeerstrategie en een verkeerscirculatie/structuurplan op te stellen. 

Er spelen diverse ontwikkelingen rondom verkeersveiligheid (Strategisch Plan Verkeersveiligheid) en opgaven vanuit het rijk (o.a. 0 verkeersslachtoffers). Daarnaast zijn er regionale ontwikkelingen aansluitend op Achterhoek Visie 2030 rondom openbaar vervoer en MAAS (Mobility as a Service)/Gaon en spelen er diverse ontwikkelingen als duurzame mobiliteit, actieve vervoerswijzen en de verplichte digitaliseringsopgave.

Wijkaanpak
Om de afstand tussen inwoners en gemeente te verkleinen en inwonersinitiatieven te helpen realiseren, willen we structureel invulling gaan geven aan de wijkaanpak.

Samen met inwoners en ondernemers zorgen we voor een schone leefomgeving. We waarborgen een optimale milieukwaliteit en richten ons op de basisvoorwaarden; gezond, schoon en veilig. Voor het onderhoud van riolering maken we transparante keuzes op basis van een risicoafweging. Om in de toekomst gezond en veilig te kunnen wonen verkleinen we de kans op wateroverlast, droogte en hittestress.

Relevante documenten:

• Gemeentelijk waterplan 2019 – 2023.
• Klimaatadaptatiestrategie en uitvoeringsagenda (raadsbesluit sept. 2022).
• Huishoudelijk grondstoffenbeleid Winterswijk 2013-2017.
• Afvalstoffenverordening Winterswijk 2015.
• Uitvoeringsbesluit afvalstoffenverordening Winterswijk 2018. 

De 'recentelijk' door de raad vastgestelde Klimaatadaptatiestrategie 2022-2027 en het Water- en Rioleringsprogramma 2024-2028 vindt aansluiting bij de actualiteit.  Binnen het programma klimaat, water en milieu zijn op dit moment dan ook geen nieuwe trends en ontwikkelingen te melden.

Winterswijk wil dat de huidige kwaliteiten, klimaat, biodiversiteit, cultuurhistorisch erfgoed en natuurlijke voorraden, ook beschikbaar zijn voor volgende generaties. Duurzaamheid gaat over het beschermen en behouden van deze waarden. Omdat we wel gevolgen ondervinden van de verandering van het klimaat is het ook een ambitie om ons daarop voor te bereiden. In 2050 is Winterswijk klimaatneutraal, energieneutraal en circulair. 

Relevante documenten:

• Akkoord van Groenlo.
• Uitvoeringsagenda duurzaamheid januari 2019.
• RES 1.0.

Een belangrijk deel van de personele kosten van de energietransitie wordt gedekt door de  CDOKE-regeling. Deze regeling geldt voor de kosten voor klimaat- en energiebeleid (beleid dat bijdraagt aan het behalen van de doelen uit de Klimaatwet, bv. 55% CO2 reductie in 2030).  Daarnaast is subsidie ontvangen voor de  LAI, de Landelijke  Aanpak Isolatie. Hiermee pakken we de slechte energielabels aan. Deze gelden gebruiken we voor een eigen subsidieregeling. 

Een belangrijke ontwikkeling die invloed heeft op de verduurzaming is de Netcongestie.  Dit speelde al aan de opwek kant, maar dit speelt nu ook aan de afnamekant. 

We willen dat Winterswijk een aantrekkelijke plaats is om te wonen, te werken en te recreëren. Het buitengebied is een belangrijke parel van Winterswijk en verdient een aanpak waarbij we de handen ineen slaan. In de buurtschappen streven we naar behoud van leefbaarheid. In het centrum komen wonen en culturele functies samen waar ontmoeten, ontdekken en ontplooiing voorop staan. Nieuwe ontwikkelingen krijgen de ruimte, met behoud van kwaliteit van de leefomgeving.  

Relevante documenten:

• Woonvisie gemeente Winterswijk 2020 – 2025.
• Volkshuisvestelijk Afwegingskader Woningbouw Winterswijk 2019 – 2025.
• Structuurvisie kom Winterswijk 2010-2020.
• Groenstructuurplan Winterswijk.
• Omgevingsvisie buitengebied.
• Beleidsvisie landschap en biodiversiteit.
• Centrumvisie 2021.

Diverse projecten
Projecten hebben elk hun eigen planning en werkwijze. 

Omgevingswet
Op 1 januari 2024 is de Omgevingswet in werking getreden. Het zal nog enkele jaren duren voordat alle plannen en werkwijzen goed geïmplementeerd zijn. Dit is ook mogelijk door het overgangsrecht. 

Wonen / volkshuisvesting
De Rijksoverheid wil de regie op de volkshuisvesting herpakken: ‘Volkshuisvesting is terug van weggeweest’. Deze trend is ingezet sinds de benoeming van een minister van Volkshuisvesting (en Ruimtelijke Ordening) in 2022 en heeft geleid tot het opstellen van een Nationale Woon- en Bouwagenda. Deze agenda bevat meerdere programma’s met o.a. woningbouw, aandacht voor specifieke doelgroepen, betaalbaar wonen en verduurzaming. Het Rijk pakt de regie en deze regie werkt door op provinciaal en lokaal niveau. 

Nieuwe wetgeving en aanpassing van bestaande wetgeving moet (lokale) overheden mandaat én instrumentarium geven. Meer afstemming, monitoring en verantwoording op lokaal, regionaal en provinciaal niveau om uitvoering te geven aan het landelijk beleid.

In de wetsvoorstellen zijn definities (nog) niet altijd helder, keuzes zijn niet of onvoldoende onderbouwd en instrumenten en hulpmiddelen voor de uitvoering zijn onvoldoende ingekaderd en uitgewerkt. Ook is niet altijd duidelijk of je als gemeente een keuze hebt om instrumenten wel of niet in te voeren. Wel is duidelijk dat er een enorme extra werklast bij gemeenten  komt te liggen. De zorgen of het allemaal uitvoerbaar is voor gemeenten is daarom groot. Onder andere vanuit de VNG. Naast de personele capaciteit zullen ook financiële middelen nodig zijn, bijvoorbeeld voor het uitvoeren van noodzakelijke onderzoeken. 

Voor de gemeente Winterswijk betekent dit dat wij, in combinatie met de Woondeal Achterhoek en de Regionale Woonagenda Achterhoek, meer moeten gaan sturen op betaalbaarheid in de bouwprogramma’s. Dit vraagt meer capaciteit dan voorheen. 

Daarnaast moet verplicht worden opgesteld:

een volkshuisvestingsprogramma ter vervanging van de gemeentelijke woonvisie als onderdeel van de omgevingsvisie;
een gemeentelijk woonzorgvisie die regionaal is afgestemd;
een huisvestingsverordening voor urgente doelgroepen zoals uitstromers uit intramurale instellingen en jeugdzorg, slachtoffers van huiselijk geweld, daklozen en ex-gedetineerden.

Vitaal Platteland
De Intentieovereenkomst (IOK) en startnotitie zijn in januari 2023 vastgesteld. Er is volgens planning gestart met de uitvoering van de startnotitie Gebiedsaanpak Vitaal Platteland Winterswijk. Deze aanpak moet de komende twee jaar een toekomstperspectief Vitaal Platteland Winterswijk opleveren. Tegelijkertijd beginnen we met de realisatie. 'Geen spijt-maatregelen' kunnen namelijk tussentijds worden uitgevoerd. We zien inmiddels dat het project te maken heeft met onzekerheden over de kaders vanuit het Rijk. Ook zien we dat het pionierswerk, de nieuwe gebiedsgerichte aanpak, veel vraagt van iedereen die erbij betrokken is. Dit heeft gevolgen voor de planning, de benodigde personele capaciteit en financiële inbreng.

Fysiek domein algemeen
Zoals op meerdere gebieden speelt arbeidsmarktkrapte ook in het fysieke domein een grote rol. Het is moeilijk om aan geschikt en voldoende personeel te komen. Op inhoudelijk gebied speelt de stikstofproblematiek een rol. Qua communicatie is participatie nog steeds een ontwikkeling die speelt en waar we in onze processen rekening mee moeten houden. 

Wij koesteren de veelheid en verscheidenheid aan bedrijven in Winterswijk. Bedrijvigheid en nabij gelegen werkgelegenheid zijn van vitaal belang voor de leefbaarheid en aantrekkingskracht van Winterswijk. Bedrijven moeten voldoende ruimte hebben zich te ontwikkelen. Samenwerking tussen ondernemers, onderwijs en overheid wordt voortgezet. Wij streven naar een stabiele arbeidsmarkt. 

In samenwerking met de sector zorgen we voor voldoende aanbod “het jaar rond” in vrijetijdsbesteding. We kijken hierbij ook nadrukkelijk naar evenementen.  

We dragen Winterswijk als merk binnen en buiten Nederland uit. We onderhouden duurzame relaties met samenwerkingspartners landelijk, regionaal en over de grens. We maken actief gebruik van (Europese) subsidies voor de realisatie van onze activiteiten.  

Relevante documenten:  

• Beleidsnota Economie Winterswijk 2017.
• Omgevingsvisie Buitengebied 2019.
• Centrumvisie 2021.
• Raadsbesluit Heroverwegen locatiekeuze bedrijventerrein d.d. 23 maart 2023.
• Nota Grenszland Gemeente Winterswijk (2022 - 2024).   

Economie

Algemeen
De nasleep van Corona, oorlog in Oekraïne, energiecrisis, stikstofproblematiek, hogere rente en inflatie hebben effect op onze economie. Het concrete effect hiervan op de lokale Winterswijkse economie laat zich moeilijk inschatten. Het zijn conjuncturele schommelingen, die voor de korte termijn mogelijk invloed  hebben op de ontwikkeling woningbouwplannen en uitbreidingsplannen in het bedrijfsleven. De behoefte aan bedrijventerrein voor de lange termijn blijft bestaan. 

Arbeidsmarkt 
Een algemene ontwikkeling is de huidige krapte op de arbeidsmarkt. Dit speelt in vele beroepsgroepen in de gehele Achterhoek. Het bedrijfsleven zet in op procesinnovatie, automatisering en robotisering, gericht op een hogere arbeidsproductiviteit en werving van personeel van buiten de regio, waaronder arbeidsmigranten. Ook het belang van het behouden van jongeren in de regio wordt hierdoor nog groter. Zowel voor werving van personeel van buiten de regio als behoud van jongeren ligt er een grote uitdaging in het bieden van passende huisvesting en goede mobiliteitsvoorzieningen. Dit vraagt om integrale inzet van de Achterhoekse thematafels Smart werken & Innovatie, Wonen & Vastgoed, Onderwijs & Arbeidsmarkt en Mobiliteit.  

Lobby & subsidieverwerving

Voor Winterswijk zijn de volgende trends voorstelbaar:

Meer aandacht voor duurzaamheid en Sustainable Development Goals (SDG's).
Betere afstemming met burgers.
Toenemende complexiteit van de lobby.
Meer aandacht voor subsidieverwerving.
Europeanisering.

Het voordeel aan de lastenkant van € 169.000 bestaat met name (€ 111.000) uit lagere doorbelaste bedrijfsvoerings- en kapitaallasten.  Daarnaast is dit een aframing van € 46.000 van het projectbudget voor provinciale landschapsprojecten dat niet meer wordt voortgezet.

Het voordeel van € 264.000 aan de batenkant bestaat met name uit de incidentele extra inkomsten van € 141.000 voor zwerfafvalvergoeding en de onttrekking aan de egalisatievoorziening riolering (€ 130.000).

Zwerfafvalvergoeding:

Dit bedrag van € 141.000 komt in 2024 binnen en wordt o.a. ingezet voor de implementatie van de incidentele kosten van het Huishoudelijke grondstoffenbeleidsplan (HGB), vastgesteld februari 2024.

Onttrekking egalisatievoorziening riolering:

Deze onttrekking van € 130.000 vloeit voort uit de incidenteel hogere riool onderhoudskosten voor camera inspecties (€ 100.000) en peilbuizen (€30.000). Zie ook lastenkant.

Het nadeel van € 10.000  aan de lastenkant is als volgt opgebouwd : 

• incidenteel hogere riool onderhoudskosten                                                € 130.000 N
• extra incidentele uitgaven voor de afvalverwerking                               € 110.000 N
• overheveling restantbudget klimaatadaptatie naar 2025                   € 200.000 V
• lagere doorbelaste bedrijfsvoerings- en kapitaallasten                           € 30.000 V

Incidenteel hogere riool onderhoudskosten:

Dit betreft hogere uitgaven voor camera inspecties (€ 100.000) en peilbuizen (€30.000). Deze uitgaven worden gedekt uit de onttrekking aan de voorziening, 

De bij te ramen riooluitgaven vloeien voort uit het door de Raad vastgestelde gemeentelijk waterplan (GWP).  De extra riooluitgaven worden gedekt uit de onttrekking van de daarvoor bestemde egalisatie voorziening riolering. Zie ook batenkant. 

De camera inspecties zijn nodig voor de inhaalslag ten aanzien van het risicogestuurd rioolbeheer. Om dit goed te kunnen uitvoeren zijn extra inspecties benodigd .                     
De extra uitgaven voor de peilbuizen zijn ten behoeve van de meting van de grondwaterstanden. Deze metingen worden geautomatiseerd in plaats van de huidige handmatig uitgevoerde metingen.     

Extra incidentele uitgaven voor de afvalverwerking:

Er zijn extra incidentele uitgaven voor de afvalverwerking (€ 110.000) die ruimschoots gedekt worden door hogere inkomsten , zie batenkant.

Overheveling (deel) restantbudget klimaatadaptatie naar 2025: 

Dit betreft een aantal deelprojecten die dit jaar niet meer gerealiseerd kunnen worden mede als gevolg van interne personele capaciteitstekorten.

Het voordeel aan de batenkant  van € 1.232.000  respectievelijk het nadeel aan de lastenkant van € 1.219.000 bestaat met name uit  de SPUK-regeling (specifieke uitkering) voor verduurzaming slecht geïsoleerde woningen. We hebben deze gelden eind 2023 ontvangen en konden deze niet meer opnemen in de 2e prognose 2023 en daarmee kon het budget ook niet overgeheveld worden naar 2024. Vandaar dat dit nu is opgevoerd in de 1e prognose 2024.

De baten en lastenkant betreft voor een groot deel (€ 1.039.000) de budgetneutrale mutaties binnen de grondexploitatie gebaseerd op de meerjarenprognose grondexploitaties (MPG).

Het restantsaldo (nadeel) van € 133.000 van het voordeel aan de batenkant (€ 3.678.000) en het nadeel aan de lastenkant (€ 3.811.000) bestaat met name uit:

Aframing budget beleid omgevingsvisie                            € 40.000 V

Aframing budget Vitaal Platteland                                        € 50.000 V

Aframing budget woonbeleid                                                   € 50.000 V 

Bijraming budget Invoering Omgevingswet                    € 199.000 N 

Bovenstaande aframingen van de budgetten omgevingsvisie, Vitaal Platteland en Woonbeleid zijn administratieve budgetneutrale wijzigngen.

Aframing budget beleid omgevingsvisie
Voor de inhuur is € 40.000 vanuit het budget omgevingsvisie toegevoegd aan het personeelsbudget.

Aframing budget Vitaal platteland
Voor de inhuur is € 50.000 vanuit het budget Vitaal platteland toegevoegd aan het personeelsbudget.

Aframing budget Woonbeleid
Voor de inhuur bij het onderdeel wonen is € 50.000 vanuit het budget Woonbeleid toegevoegd aan het personeelsbudget.

Bijraming budget Invoering Omgevingswet.
De met de invoering van de Omgevingswet gemoeide kosten zijn grotendeels in de afgelopen jaren gemaakt en werden gefinancierd uit de reserve omgevingswet. Die reserve is eind 2023 echter nagenoeg (restant eind 2023 € 24.000) geheel besteed.  In 2024 gaat de verdere vormgeving van de omgevingswet echter door en zijn er naast de nog aanwezige middelen uit de reserve, aanvullende middelen nodig om o.a. het omgevingsplan vorm en inhoud te kunnen gaan geven en de grote aantallen ruimtelijke aanvragen tijdig af te kunnen doen.  Het rijk compenseert de gemeenten in de jaren 2023 tot en met 2025 voor reeds gemaakte en nog te maken transitiekosten. De middelen uit de decembercirculaire 2023 € 254.035 zijn in Winterswijk naar de algemene reserve gegaan omdat er nog voldoende middelen in de reserve omgevingswet zaten. Aangezien de reserve omgevingswet niet meer toereikend is zal er op de door het rijk bij de meicirculaire 2024 aan de gemeente beschikbaar gestelde middelen van € 175.000 tot de volle omvang een beroep moeten worden gedaan. Met de inzet van het restant van de reserve € 24.000 en de inzet van de extra middelen bij de meicirculaire komt daarmee € 199.000 extra beschikbaar voor de invoering van de Omgevingswet.  

Het voordeel van € 344.000 aan de lastenkant betreft met name (€ 350.000) de aframing van het exploitatiebudget van het project Dennenoord.

Het uitgangspunt voor de uitvoering van de revitalisering is om deze binnen het huidige budget uit te voeren. Keuzes in de uitvoering moeten zodanig gemaakt worden dat de kosten binnen het huidige budget gedragen kunnen worden. 

Tegenover bovengenoemde aframing staat een bijraming van € 350.000 van het krediet. Zie ook investeringstabel. Dit betreft derhalve een verschuiving binnen het projectbudget/ krediet van het project Dennenoord dat per saldo niet wordt verhoogd.  De aangekochte percelen worden teruggeven aan de natuur. 

Aan de reserve omgevingswet wordt € 24.000 onttrokken. Dit is hierboven bij het kopje Invoering Omgevingswet al nader toegelicht.