Programma 3 Wonen en werken in Winterswijk

Winterswijk heeft een uniek landschap met veel bijzondere planten en dieren. Om dit te behouden leggen we veel nadruk op de bescherming en verbetering van biodiversiteit. Wij vinden een veilige, gezonde leefomgeving met een goede infrastructuur, duurzaamheid en sociale cohesie belangrijk. Die gemeente maken we samen. De betrokkenheid en saamhorigheid van mensen bij hun wijk, buurtschap of dorp vinden we daarin cruciaal. We creëren voor iedereen een waardevolle leefomgeving die schoon, heel en veilig is. Bereikbaarheid en verkeersveiligheid vinden we van groot belang; elke Winterswijker - jong of oud, voetganger, fietser of automobilist - moet zich veilig kunnen voelen en bewegen.  

We houden het centrum aantrekkelijk voor inwoners en bezoekers. 

We stimuleren wijkkracht door het realiseren van een laagdrempelige ingang bij de gemeente voor vragen op alle domeinen.  

Relevante documenten:

• Groenstructuurplan Winterswijk
• Omgevingsvisie buitengebied
• Beleidsvisie landschap en biodiversiteit

• We werken optimaal en transparant samen met ROVA en inwoners. De resultaten meten we door middel van de maandelijkse beeldschouwrapportage en daarnaast voeren we maandelijks gesprekken over verbetermaatregelen.
• We monitoren het aantal (klacht)meldingen ten aanzien van de beeldkwaliteit.

• Wijzigingen in de mate van groenonderhoud en bermbeheer leiden tot een ander straatbeeld. Hierover communiceren we met onze inwoners.
• De eenheidsprijzen zijn in beeld. Hieruit blijkt dat het totale budget voor beheer en onderhoud van de openbare ruimte niet toereikend is om aan gemaakte kwaliteitsafspraken te kunnen voldoen. Hierop is geanticipeerd in de begroting. Echter, het totale budget is onder meer onderhevig aan wijzigingen in areaal en materiaalkosten. Dit brengt een bepaalde onzekerheid met zich mee.

Samen met inwoners en ondernemers zorgen we voor een schone leefomgeving. We waarborgen een optimale milieukwaliteit en richten ons op de basisvoorwaarden gezond, schoon en veilig. Voor het onderhoud van de riolering maken we transparante keuzes op basis van een risicoafweging. Om in de toekomst gezond en veilig te kunnen wonen, verkleinen we de kans op wateroverlast, droogte en hittestress.

Relevante documenten:

• Water- en Rioleringsprogramma 2024-2028.
• Klimaatadaptatiestrategie en uitvoeringsagenda (raadsbesluit september 2022).
• Huishoudelijk grondstoffenbeleid Winterswijk 2024-2030. (raadsbesluit februari 2024).
• Afvalstoffenverordening Winterswijk 2015.
• Uitvoeringsbesluit afvalstoffenverordening Winterswijk 2018. 

In (beeld)schouwrapportages legt ROVA verantwoording af over de geleverde prestaties. Het gaat hier om behaalde resultaten op het gebied van het beheer van de buitenruimte, maar ook op het gebied van afvalinzameling. Deze rapportages geven onder meer inzicht in:

• Het aantal meldingen over de buitenruimte: groen, wegen, water, verlichting et cetera.
• De inzamelprestaties: de ingezamelde hoeveelheid kilogram per inwoner, verdeeld over de fracties restafval, gft, pmd en papier.
• Het aantal klachten over afvalinzameling. Uitgangspunt is niet meer dan 2,0 klachten per 1.000 aansluitingen.
• Verder monitoren we de voortgang van de maatregelen en acties zoals benoemd in de uitvoeringsagenda van de klimaatstrategie die tot en met 2027 wordt uitgevoerd.

• Voor het behalen van de doelstellingen uit de klimaatagenda en de (zwerf)afvalinzameling is draagvlak en inzet nodig van inwoners. Met uitgebreide communicatie ontstaat hiervoor draagvlak en gaan inwoners hier ook zelf mee aan de slag.
• De komende periode zijn er prijsstijgingen van materialen en uren te verwachten. Hierop is geanticipeerd in de begroting, maar dit blijft onzeker en dus een risico.

Winterswijk wil dat de huidige kwaliteiten - klimaat, biodiversiteit, cultuurhistorisch erfgoed en natuurlijke voorraden - ook beschikbaar zijn voor volgende generaties. Duurzaamheid gaat over het beschermen en behouden van deze waarden. Omdat we wel de gevolgen ondervinden van de verandering van het klimaat, is het ook een ambitie om ons daarop voor te bereiden. In 2050 is Winterswijk klimaatneutraal, energieneutraal en circulair. 

Relevante documenten:

• Akkoord van Groenlo
• Uitvoeringsagenda duurzaamheid januari 2019
• RES 1.0

• Gemiddeld bezoeken 120 mensen per maand ons Centrum Duurzaam Winterswijk.
• Gemiddeld hebben we iedere maand duizend digitale bezoekers op ons Platform Duurzaam Winterswijk.

Het behalen van de opwekdoelstellingen is sterk afhankelijk van technische factoren, zoals de aansluitingsmogelijkheden op het elektriciteitsnet. Ook is het afhankelijk van politieke keuzes rondom de opwek van duurzame energie en beschikbare capaciteit binnen het team duurzaamheid

We willen dat Winterswijk een aantrekkelijke plaats is om te wonen, te werken en te recreëren. Daarbij streven we naar een stabiele bevolkingsomvang die de basis vormt voor het in standhouden van het voorzieningenniveau. Het buitengebied is een belangrijke parel van Winterswijk en verdient een aanpak waarbij we de handen ineenslaan. In de buurtschappen streven we naar behoud van leefbaarheid en een vitale omgeving. In het centrum komen wonen en culturele functies samen, waarbij ontmoeten, ontdekken en ontplooiing voorop staan. Nieuwe ontwikkelingen krijgen de ruimte, met behoud van kwaliteit van de leefomgeving.  

Relevante documenten:

• Woonvisie gemeente Winterswijk 2020-2025
• Volkshuisvestelijk Afwegingskader Woningbouw Winterswijk 2023-2026
• Structuurvisie kom Winterswijk 2010-2020
• Ontwerp-omgevingsvisie Winterswijk Kom
• Groenstructuurplan Winterswijk
• Omgevingsvisie buitengebied
• Beleidsvisie landschap en biodiversiteit
• Centrumvisie 2021

• Jaarlijks is het streven om gemiddeld 100 woningen te realiseren, in totaal 1.403 nieuwe woningen tot en met 2035. We monitoren het aantal gerealiseerde woningen. Nieuwe woningbouwplannen moeten inspelen op een 'mismatch' tussen vraag en aanbod op de Winterswijkse woningmarkt. (Woon- en Vastgoedmonitor 8RHK)
• Met de Woondeal Achterhoek 1.1 en de Regionale Woonagenda Achterhoek 2023-2030, hebben wij ons gecommitteerd aan de opgave om 66% betaalbare woningen te bouwen voor 2030.

Dit beleidsveld bestaat uit veel verschillende activiteiten en daarom benoemen wij geen specifieke risico's. In elk project of in elke activiteit worden de risico's zelfstandig afgewogen. Algemene risico's bij gebiedsontwikkeling en wonen zijn wel de prijsstijgingen, denk bijvoorbeeld aan bouw- en investeringskosten gecombineerd met de betaalbaarheidsopgave. Daarnaast kan ook de stikstofcrisis veel projecten stil leggen. 

Wij koesteren de hoeveelheid en verscheidenheid aan bedrijven in Winterswijk. Bedrijvigheid en de nabijgelegen werkgelegenheid zijn van vitaal belang voor de leefbaarheid en aantrekkingskracht van Winterswijk. Bedrijven moeten voldoende ruimte hebben om zich te ontwikkelen. Samenwerking tussen ondernemers, onderwijs en overheid wordt voortgezet. Wij streven naar een stabiele arbeidsmarkt. 

In samenwerking met de sector zorgen we jaarrond voor voldoende aanbod in vrijetijdsbesteding. We kijken hierbij ook nadrukkelijk naar evenementen.  

We dragen Winterswijk als merk uit, binnen en buiten Nederland. Ook onderhouden we duurzame relaties met regionale, landelijke en buitenlandse samenwerkingspartners.  Daarnaast maken we actief gebruik van (Europese) subsidies voor de realisatie van onze activiteiten.  

Relevante documenten:  

• Beleidsnota Economie Winterswijk 2017
• Omgevingsvisie Buitengebied 2019
• Centrumvisie 2021
• Ontwerp-omgevingsvisie Winterswijk kom
• Raadsbesluit Heroverwegen locatiekeuze bedrijventerrein d.d. 23 maart 2023
• Nota Grenszland Gemeente Winterswijk (2022-2024)
• Beleidsvisie Recreatie en Toerisme Winterswijk 2024

• Beschikbaarheid van direct uit te geven bedrijventerrein op korte termijn.
• Leegstandsontwikkeling op bedrijventerreinen.
• Langetermijnreservering voor voldoende nieuwe bedrijventerreinen volgens vraag- en aanbodontwikkeling, zoals vastgelegd in het Regionaal Programma Werklocaties.
• Groei van het aantal arbeidsplaatsen in Winterswijk (registratie op basis van de provinciale werkgelegenheidsenquête).
• Aantal vierkante meters leegstand in het winkelcentrum.

• Er is geen vrij uitgeefbaar bedrijventerrein meer beschikbaar. Concrete vraag op korte termijn kunnen we niet bedienen. Wel is De Vlijt beschikbaar, maar dit is niet voldoende voor de lange termijn. Dit stelt bedrijven mogelijk voor de keus om uitbreiding uit te stellen dan wel uit te wijken naar een locatie buiten Winterswijk, met verlies aan werkgelegenheid als gevolg.
• Langetermijneffecten van de coronacrisis en de energiecrisis op centrumondernemers kunnen leiden tot meer leegstand en een minder vitaal winkelcentrum.
• Langetermijneffecten van de coronacrisis en de energiecrisis op de toeristische sector kunnen effect hebben op het investeringsvermogen van de sector, de aanbodcapaciteit en het aantal bezoekers.
• Energiecrisis en andere effecten van de oorlog in Oekraïne verstoren de economische ontwikkeling en leiden tot kortetermijninflatie en mogelijk langetermijnrecessie. Dit werkt door in consumentenvertrouwen en -bestedingen, met gevolgen voor alle economische sectoren.

Het nadeel van € 711.000 aan de lastenkant bestaat met name uit: 

Financiële consequenties stormschade van 2 juli 2025.
Deze incidentele bijraming van € 1.351.000 van het budget bomenonderhoud vloeit voort uit het Raadsbesluit dd. 25 september 2025. Dit zijn de kosten van fase 1 en 2 inclusief extra personele capaciteit voor het opstellen van het herstelprogramma.

Subsidiebijdrage aan speeltuinvereniging de Vrees.
Vanuit de bestemmingsreserve Lokale initiatieven is conform collegebesluit een (maximale) eenmalige subsidie van € 100,000 verstrekt aan speeltuinvereniging de Vrees. Zie ook onttrekkingen en toevoegingen reserves hieronder in dit programma.

Overheveling restantbudget bestrijding Japanse duizendknoop Molenveld.
De provincie moet nog afrekenen met de firma die de sanering van de Walstort heeft gerealiseerd.  Hier moet nog een deel van de bestrijding van de Japanse duizendknoop buiten de Walstort worden afgerekend.  Het aantal m2 wordt duidelijk nadat de revisie gereed is, hetgeen in 2026 plaatsvind.  

Aframing restantbudget Provinciale landschapsprojecten.
Het project Provinciale landschapsproject is afgerond en volledig afgerekend met de Provincie. Hierdoor kan een deel van het budget vrijvallen. Daarnaast is abusievelijk de gemeentelijke cofinanciering van het nieuwe Provinciale project biodiversiteit en landschap dubbel in de begroting opgenomen.

Lagere doorbelasting.
De lagere doorbelaste kosten bedrijfsvoering en kapitaallasten worden verklaard door bij de jaarrekening 2024 naar 2025 overgehevelde restantkredieten. Hierdoor verschuift de bijbehorende rente en afschrijving (kapitaallast) van 2025 naar 2026. 

Het voordeel van € 216.000 aan de lastenkant bestaat met name uit de overheveling van € 200.000 van het restantbudget  Klimaatadaptatie.

De uitvoeringsagenda van klimaatadaptatie 2022-2027 zal voor eind 2027 zijn uitgevoerd zijn. Ten behoeve van de uitvoering van enkele begrote deelprojecten in 2025 die doorlopen in 2026 wordt voorgesteld € 200.000 naar 2026 over te hevelen. 

 Het voordeel van € 2.501.000 aan de batenkant bestaat met name uit : 

Ontvangen subsidie klimaat en energiebeleid (CDOKE)    
De regeling CDOKE mag de gemeente aanwenden voor het aannemen van mensen voor de realisatie van doelen uit de klimaatwet. Ook het inhuren van externe deskundigen is toegestaan. Dit kan voor meerdere jaren. 

Met de Specifieke Uitkering (SPUK) Lokale Aanpak Isolatie heeft Winterswijk een isolatieprogramma opgezet voor inwoners met een slecht geïsoleerde koopwoning. Daarmee ondersteunen we eigenaars bij het isoleren van hun woning. (Onder klimaat- en energiebeleid valt beleid dat bijdraagt aan het behalen van de doelen uit de Klimaatwet. De Klimaatwet houdt in dat Nederland uiterlijk in 2050 klimaatneutraal wil zijn. Het doel voor 2030 in de Klimaatwet is om de uitstoot van C02 met minimaal 55% te verminderen.)

Ontvangen subsidie Nationaal programma lokale warmtetransitie (NPLW)     
We zitten midden in een warmtetransitie die niet alleen invloed heeft op de manier waarop we onze gebouwen verwarmen en van warm water voorzien, maar op onze hele leefomgeving. Met dit budget worden de Achterhoekse gemeenten ondersteund om de warmtetransitie te realiseren. Winterswijk is hier penvoerder van en doet dit voor de regio. We gebruiken het budget onder meer voor het betalen van de Inhuur van een regiocoördinator warmtetransitie die ons helpt bij de samenwerking.

Ontvangen subsidie verduurzaming slecht geïsoleerde woningen    
Met de Specifieke Uitkering (SPUK) Lokale Aanpak Isolatie heeft Winterswijk een isolatieprogramma opgezet voor inwoners met een slecht geïsoleerde koopwoning. Daarmee ondersteunen we eigenaars bij het isoleren van hun woning.

Het nadeel van € 2.838.000 aan de lastenkant bestaat met name uit: 

Uitgaven CDOKE, NPLW en verduurzaming slecht geïsoleerde woningen: zie batenkant.

Sanering WAL stort 
Tijdens de sanering van de WALstort is vastgesteld dat de oppervlakte van de te bestrijden Japanse Duizendknoop (JDK) fors hoger is dan verwacht. Het was ook nodig om een intensievere en krachtiger (en daardoor duurdere) bestrijdingswijze toe te passen (merendeel terrein maaien en afdekken met Plantex folie). Ook is een mogelijke dassenburcht aangetroffen waarvoor mitigerende maatregelen zijn getroffen. De sanering van de WALstort is veel duurder geworden dan voorzien. 
Provincie en gemeente hebben afspraken gemaakt over de kostenverdeling. Op basis van de gemaakte afspraken bedraagt de gemeentelijke bijdrage € 219.000. Ook is afgesproken dat de gemeente maximaal 25.000 m3 grond om niet levert voor het afdekken van de voormalige stortplaats. De kosten hiervoor (circa € 126.000,- in fase 1) zijn niet volledig geraamd. Op dit moment is nog € 47.000 budget beschikbaar. Rekening houdend met de bijdrage die aan de provincie moet worden betaald en de kosten voor de inrichting van het terrein (€ 100.000,-) is er een tekort van € 300.000 op dit project. Voorgesteld wordt dit incidenteel bij te ramen.   

Een deel (€ 25.000) hiervan is gevonden binnen programma 3. Dit betreft de aframing binnen het budget bestrijding Japanse duizendknoop  Molenveld dat bij de 1e prognose 2026 wordt afgeraamd. 

Het voordeel van € 130.000 aan de batenkant bestaat uit hogere baten leges omgevingsvergunning.  

Er is sprake van meevallende leges uit verleende omgevingsvergunningen. Dit komt met name door de afhandeling van enkele aanvragen met betrekking tot wat grotere projecten  van voor de invoering van de Omgevingswet naast de reguliere aanvragen.

Het voordeel van € 637.000 aan de lastenkant bestaat met name uit : 

Overheveling van het restantbudget afdekken kleiput
Afhankelijk van de uitkomst van de gesprekken met de Actiegroep behoud kleiput (ABK), gaat een adviesbureau nog een plan opstellen hetgeen in 2026 gaat plaatsvinden.  

Overheveling restantbudget Project Wooow
Het project Wooow is nog niet afgerond. De ontwikkelingen zijn divers. De parkeerplaats bij de Plus loopt maar de bouw van het Cultuurkwartier is onbekend.

Overhevelen budget Duitse Windmolens onderzoek
In Duitsland lopen nog een aantal aanvragen voor een vergunning voor het plaatsen van windmolens. Op het moment dat de vergunning wordt afgegeven kunnen wij in bezwaar gaan. De verwachting is dat dit niet eerder dan in 2026 gebeurd.

Overheveling budget Vitaal Platteland
Om vanuit de gemeente ruimte te hebben om o.a. op het gebied van communicatie aandacht te kunnen besteden aan Vitaal Platteland is een werkbudget benodigd. Vanwege een gebrek aan capaciteit is daar in 2025 onvoldoende invulling aan kunnen geven. In het vierde kwartaal hebben we op basis van een provinciale subsidieregeling extra ambtelijke capaciteit kunnen organiseren. Daarom stellen we voor het restantbudget over te hevelen naar 2026.

Overheveling (subsidie) budget Den Tappen
In het raadsbesluit is als voorwaarde voor de subsidie opgenomen ‘onder voorwaarde dat zij een onherroepelijke omgevingsvergunning voor de nieuwbouw hebben of een plan indienen voor grootschalige renovatie van het bestaande pand’.  Er wordt volop aan de plannen gewerkt. De verwachting is dat niet dit jaar aan deze voorwaarde voldaan kan worden. Inschatting nu is dan ook dat deze subsidie dit jaar niet uitgekeerd hoeft te worden, maar volgend jaar.

Hogere lasten opstellen Omgevingsplan
Met de komst van de Omgevingswet in januari 2024 is er van rechtswege één tijdelijk omgevingsplan ontstaan die voor de gehele gemeente Winterswijk geldt. Aan de gemeente Winterswijk nu de opgave om voor 2032 het tijdelijke deel naar het nieuwe deel van het Omgevingsplan om te zetten. Sinds 2024 is er een werkgroep gestart die zich met deze omzetting bezighoudt. Om hiermee door te gaan is er op basis van een huidige inschatting, naast de hiervoor al beschikbare middelen in de begroting, een bedrag van €200.000 per jaar benodigd voor de periode 2026 tot en met in ieder geval 2029.
In het kader van de mei circulaire 2025 is van het rijk voor de invoeringskosten Omgevingswet nog eenmalig een bijdrage ontvangen van € 200.000. Dit bedrag wordt  bij deze 2e bestuursrapportage 2025 gereserveerd voor het opstellen van het Omgevingsplan. In 2025 zal op deze gelden geen beroep worden gedaan. Het bedrag van € 200.000 zal dan worden overgeheveld naar 2026 bij de jaarrekening 2025. Dan is er dekking voor de kosten van 2026. 
In de meerjarenbegroting 2026-2029 is voor de jaren 2027 tot en met 2029 jaarlijks vooralsnog een bedrag van € 100.000 opgenomen voor het opstellen van het Omgevingsplan. 
In de loop van 2026 zal verder bekeken worden hoeveel benodigd is voor de jaren 2027 tot en met 2029 e.v., zodat de dan beschikbare meerjarige budgetten zo nodig bijgesteld kunnen worden.  

Het nadeel van € 50.000 aan de lastenkant bestaat met name uit  het genomen collegebesluit om een bijdrage van € 75.000 aan Stichting Winterswijk Marketing beschikbaar te stellen voor de realisatie van een nieuwe online platform voor de citymarketing van Winterswijk.

Conform collegebesluit is een (maximale) subsidie van € 100.000 verstrekt aan speeltuinvereniging de Vrees. Voor de dekking wordt voorgesteld dit vanuit de bestemmingsreserve Lokale initiatieven te onttrekken. Zie ook toelichting in beleidsveld Openbare ruimte in dit programma.

Daarnaast wordt voorgesteld in 2025 € 724.000 te onttrekken aan de  bestemmingsreserve instandhouding voorzieningen.  Schouwburg de Storm heeft een aanvraag ingediend voor € 3.975.000 waarvan in 2025 een bedrag van € 724.000 benodigd is voor een 2-tal investeringen. De overige investeringen vinden in 2026 en 2027.
De raad heeft hiermee ingestemd. Zie ook toelichting in beleidsveld Cultuur in programma 2.