Programma 3 Wonen en werken in Winterswijk

Winterswijk heeft een uniek landschap met veel bijzondere planten en dieren. Om dit te behouden leggen we veel nadruk op de bescherming en verbetering van biodiversiteit. Wij vinden een veilige, gezonde leefomgeving met goede infrastructuur, duurzaamheid en sociale cohesie belangrijk. Die gemeente maken we samen. De betrokkenheid en saamhorigheid van mensen bij hun wijk, buurtschap of dorp vinden we daarin cruciaal. We creëren voor iedereen een waardevolle leefomgeving die schoon, heel en veilig is. Bereikbaarheid en verkeersveiligheid vinden we van groot belang; elke Winterswijker - jong of oud, voetganger, fietser of automobilist - moet zich veilig kunnen voelen en bewegen.  

We houden het centrum aantrekkelijk voor inwoners en bezoekers. 

We stimuleren wijkkracht door het realiseren van laagdrempelige ingang bij de gemeente voor vragen op alle domeinen. 

We maken een integrale analyse van de wijk Winterswijk-Oost op de thema’s ruimtelijke ordening, woningvoorraad, duurzaamheid en sociale samenhang. Aan de hand van die wijkanalyse stelt de wijkregisseur een strategie op voor de wijkaanpak in dit gebied. 

Relevante documenten:

• Groenstructuurplan Winterswijk.
• Omgevingsvisie buitengebied.
• Beleidsvisie landschap en biodiversiteit. 

In dit beleidsveld spelen diverse thema’s een rol:

ROVA
Jaarlijks worden de wijzigingen in het areaal en de prijsindexatie doorberekend.
Op ons verzoek is het afgelopen jaar de eenheidsprijs per onderhoudsmaatregel in de openbare ruimte in beeld gebracht.  Daarnaast wordt er overhead in rekening gebracht voor het verder verbeteren en uitbreiden van de uit te voeren dienstverlening. We zijn nog in gesprek met ROVA welk financiële effect dit gaat hebben.

Wegen en bruggen
Uit de globale weginspecties uitgevoerd in het najaar 2022 bleek dat het noodzakelijk is om tijdig preventief onderhoud uit te voeren op met name de asfaltverhardingen. 

Ook voor bruggen zijn preventieve en kleine onderhoudsmaatregelen van belang. Door tijdig conserveren van leuningen en dek en tijdig herstel van schade aan dragende constructieonderdelen, wordt de veiligheid vergroot en ingrijpende vervangingen voorkomen. In 2024 komen we met een nieuw beheerplan hiervoor. 

Monumentale bomen
In Winterswijk zijn verschillende monumentale bomen aanwezig. In 2024 worden deze bomen geïnventariseerd om ze beter te kunnen beschermen en om eigenaren van monumentale bomen te ondersteunen bij het onderhoud van deze bomen. 

Digitalisering mobiliteitsdata
Sinds 2021 werken we aan de 'Digitaliseringsopgave Mobiliteit'. Binnen deze opgave werken we landelijk aan een uniforme manier om data over mobiliteit digitaal aan te leveren. Met deze data kunnen weggebruikers goed geïnformeerd worden over de situatie op de weg en zijn zij in staat hun reis goed te plannen.
De digitaliseringsopgave bevat op dit moment 15 data items. Een aantal van deze data items wordt aangeleverd door gemeentelijke wegbeheerders. Dit betreft onder andere data over wegwerkzaamheden, evenementen, parkeren, beperkingen voor de logistiek en maximumsnelheden. In de afgelopen drie jaar hebben de provincies Gelderland en Overijssel  vanuit het Regionaal Data Team Oost-Nederland, samen met gemeentelijke wegbeheerders, gewerkt aan de realisatie van deze opgave. Vanaf 2024 moet het beheer en onderhoud van deze data ingericht zijn.  Voor het beheer en onderhoud van deze data gaan we het programma ‘Greenpoint’ aanschaffen.

Mobiliteit & Verkeer 
Er wordt een mobiliteitsplan met uitvoeringsagenda opgesteld. Daarnaast is er vanuit de raad de wens uitgesproken om een parkeerstrategie en een verkeerscirculatie/structuurplan op te stellen. 

Er spelen diverse ontwikkelingen rondom verkeersveiligheid (Strategisch Plan Verkeersveiligheid) en opgaven vanuit het rijk (o.a. 0 verkeersslachtoffers). Daarnaast zijn er regionale ontwikkelingen aansluitend op Achterhoek Visie 2030 rondom openbaar vervoer en MAAS (Mobility as a Service)/Gaon en spelen er diverse ontwikkelingen als duurzame mobiliteit, actieve vervoerswijzen en de verplichte digitaliseringsopgave.

Wijkaanpak
Om de afstand tussen inwoners en gemeente te verkleinen en inwonersinitiatieven te helpen realiseren, willen we structureel invulling gaan geven aan de wijkaanpak.

Samen met inwoners en ondernemers zorgen we voor een schone leefomgeving. We waarborgen een optimale milieukwaliteit en richten ons op de basisvoorwaarden; gezond, schoon en veilig. Voor het onderhoud van riolering maken we transparante keuzes op basis van een risicoafweging. Om in de toekomst gezond en veilig te kunnen wonen verkleinen we de kans op wateroverlast, droogte en hittestress.

Relevante documenten:

• Gemeentelijk waterplan 2019 – 2023.
• Klimaatadaptatiestrategie en uitvoeringsagenda (raadsbesluit sept. 2022).
• Huishoudelijk grondstoffenbeleid Winterswijk 2013-2017.
• Afvalstoffenverordening Winterswijk 2015.
• Uitvoeringsbesluit afvalstoffenverordening Winterswijk 2018. 

De 'recentelijk' door de raad vastgestelde Klimaatadaptatiestrategie 2022-2027 en het Water- en Rioleringsprogramma 2024-2028 vindt aansluiting bij de actualiteit.  Binnen het programma klimaat, water en milieu zijn op dit moment dan ook geen nieuwe trends en ontwikkelingen te melden.

Winterswijk wil dat de huidige kwaliteiten, klimaat, biodiversiteit, cultuurhistorisch erfgoed en natuurlijke voorraden, ook beschikbaar zijn voor volgende generaties. Duurzaamheid gaat over het beschermen en behouden van deze waarden. Omdat we wel gevolgen ondervinden van de verandering van het klimaat is het ook een ambitie om ons daarop voor te bereiden. In 2050 is Winterswijk klimaatneutraal, energieneutraal en circulair. 

Relevante documenten:

• Akkoord van Groenlo.
• Uitvoeringsagenda duurzaamheid januari 2019.
• RES 1.0.

Een belangrijk deel van de personele kosten van de energietransitie wordt gedekt door de  CDOKE-regeling. Deze regeling geldt voor de kosten voor klimaat- en energiebeleid (beleid dat bijdraagt aan het behalen van de doelen uit de Klimaatwet, bv. 55% CO2 reductie in 2030).  Daarnaast is subsidie ontvangen voor de  LAI, de Landelijke  Aanpak Isolatie. Hiermee pakken we de slechte energielabels aan. Deze gelden gebruiken we voor een eigen subsidieregeling. 

Een belangrijke ontwikkeling die invloed heeft op de verduurzaming is de Netcongestie.  Dit speelde al aan de opwek kant, maar dit speelt nu ook aan de afnamekant. 

We willen dat Winterswijk een aantrekkelijke plaats is om te wonen, te werken en te recreëren. Het buitengebied is een belangrijke parel van Winterswijk en verdient een aanpak waarbij we de handen ineen slaan. In de buurtschappen streven we naar behoud van leefbaarheid. In het centrum komen wonen en culturele functies samen waar ontmoeten, ontdekken en ontplooiing voorop staan. Nieuwe ontwikkelingen krijgen de ruimte, met behoud van kwaliteit van de leefomgeving.  

Relevante documenten:

• Woonvisie gemeente Winterswijk 2020 – 2025.
• Volkshuisvestelijk Afwegingskader Woningbouw Winterswijk 2019 – 2025.
• Structuurvisie kom Winterswijk 2010-2020.
• Groenstructuurplan Winterswijk.
• Omgevingsvisie buitengebied.
• Beleidsvisie landschap en biodiversiteit.
• Centrumvisie 2021.

Diverse projecten
Projecten hebben elk hun eigen planning en werkwijze. 

Omgevingswet
Op 1 januari 2024 is de Omgevingswet in werking getreden. Het zal nog enkele jaren duren voordat alle plannen en werkwijzen goed geïmplementeerd zijn. Dit is ook mogelijk door het overgangsrecht. 

Wonen / volkshuisvesting
De Rijksoverheid wil de regie op de volkshuisvesting herpakken: ‘Volkshuisvesting is terug van weggeweest’. Deze trend is ingezet sinds de benoeming van een minister van Volkshuisvesting (en Ruimtelijke Ordening) in 2022 en heeft geleid tot het opstellen van een Nationale Woon- en Bouwagenda. Deze agenda bevat meerdere programma’s met o.a. woningbouw, aandacht voor specifieke doelgroepen, betaalbaar wonen en verduurzaming. Het Rijk pakt de regie en deze regie werkt door op provinciaal en lokaal niveau. 

Nieuwe wetgeving en aanpassing van bestaande wetgeving moet (lokale) overheden mandaat én instrumentarium geven. Meer afstemming, monitoring en verantwoording op lokaal, regionaal en provinciaal niveau om uitvoering te geven aan het landelijk beleid.

In de wetsvoorstellen zijn definities (nog) niet altijd helder, keuzes zijn niet of onvoldoende onderbouwd en instrumenten en hulpmiddelen voor de uitvoering zijn onvoldoende ingekaderd en uitgewerkt. Ook is niet altijd duidelijk of je als gemeente een keuze hebt om instrumenten wel of niet in te voeren. Wel is duidelijk dat er een enorme extra werklast bij gemeenten  komt te liggen. De zorgen of het allemaal uitvoerbaar is voor gemeenten is daarom groot. Onder andere vanuit de VNG. Naast de personele capaciteit zullen ook financiële middelen nodig zijn, bijvoorbeeld voor het uitvoeren van noodzakelijke onderzoeken. 

Voor de gemeente Winterswijk betekent dit dat wij, in combinatie met de Woondeal Achterhoek en de Regionale Woonagenda Achterhoek, meer moeten gaan sturen op betaalbaarheid in de bouwprogramma’s. Dit vraagt meer capaciteit dan voorheen. 

Daarnaast moet verplicht worden opgesteld:

een volkshuisvestingsprogramma ter vervanging van de gemeentelijke woonvisie als onderdeel van de omgevingsvisie;
een gemeentelijk woonzorgvisie die regionaal is afgestemd;
een huisvestingsverordening voor urgente doelgroepen zoals uitstromers uit intramurale instellingen en jeugdzorg, slachtoffers van huiselijk geweld, daklozen en ex-gedetineerden.

Vitaal Platteland
De Intentieovereenkomst (IOK) en startnotitie zijn in januari 2023 vastgesteld. Er is volgens planning gestart met de uitvoering van de startnotitie Gebiedsaanpak Vitaal Platteland Winterswijk. Deze aanpak moet de komende twee jaar een toekomstperspectief Vitaal Platteland Winterswijk opleveren. Tegelijkertijd beginnen we met de realisatie. 'Geen spijt-maatregelen' kunnen namelijk tussentijds worden uitgevoerd. We zien inmiddels dat het project te maken heeft met onzekerheden over de kaders vanuit het Rijk. Ook zien we dat het pionierswerk, de nieuwe gebiedsgerichte aanpak, veel vraagt van iedereen die erbij betrokken is. Dit heeft gevolgen voor de planning, de benodigde personele capaciteit en financiële inbreng.

Fysiek domein algemeen
Zoals op meerdere gebieden speelt arbeidsmarktkrapte ook in het fysieke domein een grote rol. Het is moeilijk om aan geschikt en voldoende personeel te komen. Op inhoudelijk gebied speelt de stikstofproblematiek een rol. Qua communicatie is participatie nog steeds een ontwikkeling die speelt en waar we in onze processen rekening mee moeten houden. 

Wij koesteren de veelheid en verscheidenheid aan bedrijven in Winterswijk. Bedrijvigheid en nabij gelegen werkgelegenheid zijn van vitaal belang voor de leefbaarheid en aantrekkingskracht van Winterswijk. Bedrijven moeten voldoende ruimte hebben zich te ontwikkelen. Samenwerking tussen ondernemers, onderwijs en overheid wordt voortgezet. Wij streven naar een stabiele arbeidsmarkt. 

In samenwerking met de sector zorgen we voor voldoende aanbod “het jaar rond” in vrijetijdsbesteding. We kijken hierbij ook nadrukkelijk naar evenementen.  

We dragen Winterswijk als merk binnen en buiten Nederland uit. We onderhouden duurzame relaties met samenwerkingspartners landelijk, regionaal en over de grens. We maken actief gebruik van (Europese) subsidies voor de realisatie van onze activiteiten.  

Relevante documenten:  

• Beleidsnota Economie Winterswijk 2017.
• Omgevingsvisie Buitengebied 2019.
• Centrumvisie 2021.
• Raadsbesluit Heroverwegen locatiekeuze bedrijventerrein d.d. 23 maart 2023.
• Nota Grenszland Gemeente Winterswijk (2022 - 2024).   

Economie

Algemeen
De nasleep van Corona, oorlog in Oekraïne, energiecrisis, stikstofproblematiek, hogere rente en inflatie hebben effect op onze economie. Het concrete effect hiervan op de lokale Winterswijkse economie laat zich moeilijk inschatten. Het zijn conjuncturele schommelingen, die voor de korte termijn mogelijk invloed  hebben op de ontwikkeling woningbouwplannen en uitbreidingsplannen in het bedrijfsleven. De behoefte aan bedrijventerrein voor de lange termijn blijft bestaan. 

Arbeidsmarkt 
Een algemene ontwikkeling is de huidige krapte op de arbeidsmarkt. Dit speelt in vele beroepsgroepen in de gehele Achterhoek. Het bedrijfsleven zet in op procesinnovatie, automatisering en robotisering, gericht op een hogere arbeidsproductiviteit en werving van personeel van buiten de regio, waaronder arbeidsmigranten. Ook het belang van het behouden van jongeren in de regio wordt hierdoor nog groter. Zowel voor werving van personeel van buiten de regio als behoud van jongeren ligt er een grote uitdaging in het bieden van passende huisvesting en goede mobiliteitsvoorzieningen. Dit vraagt om integrale inzet van de Achterhoekse thematafels Smart werken & Innovatie, Wonen & Vastgoed, Onderwijs & Arbeidsmarkt en Mobiliteit.  

Lobby & subsidieverwerving

Voor Winterswijk zijn de volgende trends voorstelbaar:

Meer aandacht voor duurzaamheid en Sustainable Development Goals (SDG's).
Betere afstemming met burgers.
Toenemende complexiteit van de lobby.
Meer aandacht voor subsidieverwerving.
Europeanisering.

Het voordeel van € 56.000  aan de lastenkant bestaat met name uit :  

Incidentele aframing budget onderhoud civiele kunstwerken                                  € 43.000 V
Overheveling restantbudget mobiliteitsplan                                                                        € 46.000 V
Incidentele bijraming Provinciale landschapsprojecten                                                € 30.000 N

Incidenteel lagere onderhoud civiele kunstwerken
In 2024 wordt een overschot verwacht op de uitgaven voor onderhoud civiele kunstwerken. Door krapte op de arbeidsmarkt duurt het langer voor werken opgestart kunnen worden en worden in het voorjaar uitgebrachte offertes al doorgeschoven naar het einde v/h jaar.

Overheveling restantbudget mobiliteitsplan 
Als gevolg van de annulering van de opdracht van het mobiliteitsplan aan een extern bureau moet het begrote restantbudget van €46.000 overgeheveld worden naar 2025. Dit budget is nodig voor uitvoering door een ander bureau.

Incidentele bijraming Provinciale landschapsprojecten    
Bij Provinciale subsidies wordt de laatste 20% van de subsidie pas toegekend nadat de verantwoording is ingediend. Dit betekent dat de lasten eerder gemaakt worden dan de laatste baten worden ontvangen. Hier is bij de start van deze projectperiode geen rekening mee gehouden.  
Daarom zijn de lasten nu incidenteel met € 30.000 verhoogd.

Er zijn geen te verklaren verschillen groter dan € 50.000.

Het voordeel aan de batenkant  van € 440.000  respectievelijk het nadeel aan de lastenkant van € 434.000 bestaat met name uit de incidentele bijraming 2024 aan zowel de baten als lastenkant met betrekking tot het Nationaal Programma Lokale Warmtetransitie (€ 389.000)  en Klimaat- en energiebeleid (CDOKE) indexeringsgelden (€ 51.000). Dit laatste betreft het dd. 5 juni 2024 van Rijksdienst voor Ondernemend Nederland ontvangen bedrag ad €51.000.  

Het voordeel van € 1.213.000  aan de batenkant bestaat met name uit:

Incidentele bijraming leges omgevingsvergunningen
De legesopbrengsten uit omgevingsvergunningen zijn aanzienlijk hoger dan begroot (€ 775.000). Dit komt allereerst doordat er een aanmerkelijk hoger aantal, qua bouwinvestering, grote aanvragen ingediend en vergund zijn en nog vergund worden in 2024. Daarnaast is er net voor invoering van de Omgevingswet eind 2023 nog een bulk aan aanvragen onder het oude regime ingediend. Tot slot is de Wkb per 1-1-2024 alleen nog maar ingevoerd voor nieuwe bouwwerken in gevolgklasse 1 en nog niet voor verbouwingen. Ten tijde van het opstellen van de begroting 2024 is uitgegaan van volledige invoering van de Wkb per 1-1-2024 omdat toen nog niet bekend was dat slechts gedeeltelijke invoering plaats zou vinden. Mogelijk dat inkomsten bij jaarrekening nog hoger zullen zijn, dit is o.a. afhankelijk van het feit of bepaalde nog liggende grote bouwaanvragen dit jaar nog worden vergund. 

Mutatie boekwaarde grondexploitatie complex Eelink
Het voordelig incidentele effect  van complex Eelink op de begroting 2024 bedraagt € 571.000. Dit bestaat uit de mutatie boekwaarde (inkomst) van € 416.000 (zie batenkant) en aframing uitgaven bouw rijp maken van  € 155.000 (zie onder bij lastenkant).            

Alle kavels in het complex Eelink zijn verkocht. Het complex Eelink wordt in 2024 beëindigd. Het complex wordt afgesloten met een voordelig resultaat van € 1.081.000. Van dit resultaat valt 571.000 vrij in 2024. Het resterende gedeelte van het resultaat van € 510.000 is in vorige jaren al vrijgevallen. Nog niet alle werkzaamheden voor Eelink zijn uitgevoerd. De openbare ruimte in het plangebied wordt de komende twee jaar nog afgerond. Voor de afrondende werkzaamheden openen we een krediet voor aanleg wegen van € 565.000 buiten het grondbedrijf.  Een deel van deze uitgaven, € 98.000, wordt bijgedragen door de ontwikkelaar van de particuliere gebiedsontwikkeling Den Harden. Inhoudelijk heeft dit geen gevolgen.  In administratieve zin wel. De reden om dit te doen is dat we zo de komende jaren niet belastingplichtig worden voor de vennootschapsbelasting met het grondbedrijf. Het is vanuit BBV en vanuit fiscale wetgeving toegestaan om dit zo te doen.  Zie ook bijlage investeringen. 

Het voordeel van € 1.314.000  aan de lastenkant bestaat met name uit:

Aframing bijdrage aan Terra Temporalis
In de begroting 2024- 2027 is uitgegaan van beschikbaarstelling van het budget van € 1.000.000 aan de stichting Terra Temporalis.
Het budget voor ondersteuning van de realisatie van het Steengroevemuseum stellen we beschikbaar op het moment dat de realisatie aan zal vangen. In 2024 zal deze realisatie niet plaatsvinden. Daarom wordt voorgesteld dit budget bij de 2e voortgangsrapportage 2024 af te ramen EN toe te voegen aan een nieuwe bestemmingsreserve bijdrage Terra Temporalis van € 1.000.000. Realisatie hangt af van twee trajecten: de fondsenwerving door de stichting en het onherroepelijk worden van het bestemmingsplan. Verwachting is dat dit wat langer gaat duren. Zodra het moment dat de realisatie aan zal vangen, wordt € 1.000.000 onttrokken uit deze bestemmingsreserve.  Zie ook programma 3, onttrekkingen en reserves.

Aframing uitgaven bouw rijp maken grondexploitatiecomplex Eelink 
Dit hangt samen met de aan de batenkant toegelichte mutatie boekwaarde, zie hierboven.

Overheveling restantbudget Vitaal Platteland                                                                 
Door o.a. capaciteitsproblemen is de uitvoering van de projecten in 2024 niet gerealiseerd. Deze staan nu gepland voor 2025. Daarom stellen we voor het budget over te hevelen naar 2025.

Overheveling restantbudget woonbeleid                                                                         
In 2025 gaan we starten met de vernieuwing van de woonvisie. We stellen daarom voor het budget van 2024 over te hevelen naar 2025.

Overheveling restantbudget beleid Omgevingsvisie                                                       
Door capaciteitsproblemen zijn niet alle activiteiten in 2024 uitgevoerd en vinden nu plaats in 2025. We stellen voor om een bedrag van € 42.500 over te hevelen naar 2025.

Het voordeel van € 74.000 in 2024 aan de lastenkant betreft het voorstel om het restantbudget van de uitvoering vrijetijdseconomie naar de begroting 2025 over te hevelen. 
Dit budget is bedoeld voor stimuleren van evenementen voor en door jongeren.

Voorgesteld wordt de in 2024 afgeraamde bijdrage Terra Temporalis van € 1.000.000 toe te voegen aan een nieuwe bestemmingsreserve. Zie ook programma 3, beleidsveld 3.4.