Programma 3 Wonen en werken in Winterswijk

Winterswijk heeft een uniek landschap met veel bijzondere planten en dieren, om dit te behouden leggen we veel nadruk op biodiversiteit. Wij vinden een gezonde leefomgeving met goede infrastructuur, duurzaamheid en sociale cohesie belangrijk. De betrokkenheid en saamhorigheid van mensen bij hun wijk, buurtschap of dorp vinden we daarin cruciaal.  We creëren voor iedereen een waardevolle leefomgeving die schoon, heel en veilig is. Bereikbaarheid en verkeersveiligheid vinden we van groot belang; elke Winterswijker jong of oud, voetganger, fietser of automobilist moet zich veilig kunnen voelen en bewegen.  

We houden het centrum aantrekkelijk voor inwoners en bezoekers. 

We stimuleren wijkkracht door het realiseren van laagdrempelige ingang bij de gemeente voor vragen op alle domeinen. 

We starten met een pilot voor een wijkregisseur met de primaire focus op Winterswijk-Oost en hanteren hierbij het volgende participatiekader.

Relevante documenten:

• Groenstructuurplan Winterswijk;
• Omgevingsvisie buitengebied;
• Beleidsvisie landschap en biodiversiteit. 

In dit beleidsveld spelen diverse thema’s een rol:

Rova
Jaarlijks worden de wijzigingen in het areaal en de prijsindexatie doorberekend.
Op ons verzoek is het afgelopen jaar de eenheidsprijs per onderhoudsmaatregel in de openbare ruimte in beeld gebracht. Na berekening van de eenheidsprijzen gaat de prijs voor onderhoud met € 200.000 à € 300.000 per jaar omhoog. Daarnaast wordt er overhead in rekening gebracht voor het verder verbeteren en uitbreiden van de uit te voeren dienstverlening. We zijn nog in gesprek met Rova welk financiële effect dit gaat hebben.

Wegen en bruggen
Uit de globale weginspecties uitgevoerd in het najaar 2022 bleek dat het noodzakelijk is om tijdig preventief onderhoud uit te voeren op met name de asfaltverhardingen. De eerste 4 jaren is hiervoor € 175.000 per jaar nodig. We hebben € 68.000 beschikbaar en vragen daarom € 100.000 extra.

Ook voor bruggen zijn preventieve en kleine onderhoudsmaatregelen van belang. Door tijdig conserveren van leuningen en dek en tijdig herstel van schade aan dragende constructieonderdelen, wordt de veiligheid vergroot en ingrijpende vervangingen voorkomen. Een conceptberekening van maatregelen om het totale areaal aan bruggen in “gewone conditie” te houden geeft een investeringsbedrag aan van € 140.000 per jaar. Er is  € 40.000 beschikbaar en daarom vragen we € 100.000 extra.

Monumentale bomen
In Winterswijk zijn verschillende monumentale bomen aanwezig. In 2024 worden deze bomen geïnventariseerd om ze beter te kunnen beschermen en om eigenaren van monumentale bomen te ondersteunen bij het onderhoud van deze bomen. 

Digitalisering mobiliteitsdata
Sinds 2021 werken we aan de “Digitaliseringsopgave Mobiliteit”. Binnen deze opgave werken we landelijk aan een uniforme manier om data over mobiliteit digitaal aan te leveren. Met deze data kunnen weggebruikers goed geïnformeerd worden over de situatie op de weg en zijn zij in staat hun reis goed te plannen.
De digitaliseringsopgave bevat op dit moment 15 data items. Een aantal van deze data items wordt aangeleverd door gemeentelijke wegbeheerders. Dit betreft onder andere data over wegwerkzaamheden, evenementen, parkeren, beperkingen voor de logistiek en maximumsnelheden. In de afgelopen drie jaar hebben de provincies Gelderland en Overijssel  vanuit het Regionaal Data Team Oost-Nederland, samen met gemeentelijke wegbeheerders, gewerkt aan de realisatie van deze opgave. De “projectfase” eindigt dit jaar, en vanaf 2024 moet het beheer en onderhoud van deze data ingericht zijn.  Voor het beheer en onderhoud van deze data gaan we het programma ‘Greenpoint’ aanschaffen.

Mobiliteit & Verkeer: 
In 2023 wordt het mobiliteitsplan met uitvoeringsagenda opgesteld. Daarnaast is er vanuit de raad de wens uitgesproken om een parkeerstrategie en een verkeerscirculatie/structuurplan op te stellen. Beide voorstellen zijn nog niet begroot, ook is hiervoor extra capaciteit nodig.

Er spelen diverse ontwikkelingen rondom verkeersveiligheid (SPV) en opgaven vanuit het rijk (o.a. 0 verkeersslachtoffers). Daarnaast zijn er regionale ontwikkelingen aansluitend op achterhoekvisie 2030 rondom OV en MAAS/GOAN en spelen er diverse ontwikkelingen als duurzame mobiliteit, actieve vervoerswijzen en de verplichte digitaliseringsopgave. In combinatie met RO ontwikkelingen waarvoor grote infrastructurele aanpassingen gewenst zijn is extra capaciteit op verkeer noodzakelijk.

Wijkaanpak
Om de afstand tussen inwoners en gemeente te verkleinen en inwonersinitiatieven te helpen realiseren, willen we structureel invulling gaan geven aan de wijkaanpak. Er zal dus geld beschikbaar moeten worden gesteld voor zowel ambtelijke capaciteit als financiering van wat activiteiten.

Samen met inwoners en ondernemers zorgen we voor een schone leefomgeving. We waarborgen een optimale milieukwaliteit en richten ons op de basisvoorwaarden; gezond, schoon en veilig. 
Voor het onderhoud van riolering maken we transparante keuzes op basis van en risicoafweging. Om in de toekomst gezond en veilig te kunnen wonen verkleinen we de kans op wateroverlast, droogte en hittestress.

Relevante documenten:

• Gemeentelijk waterplan 2019 – 2023;
• Klimaatadaptatiestrategie en uitvoeringsagenda (raadsbesluit sept. 2022);
• Huishoudelijk grondstoffenbeleid Winterswijk 2013-2017;
• Afvalstoffenverordening Winterswijk 2015;
• Uitvoeringsbesluit afvalstoffenverordening Winterswijk 2018. 

Over het programma Klimaat, water en milieu zijn op dit moment geen nieuwe trends en ontwikkelingen te melden. Actualiteiten zijn opgenomen in het uitvoeringsprogramma vastgesteld door de raad.

Wordt verder uitgewerkt in de opgave Duurzaamheid.

We willen dat Winterswijk een aantrekkelijke plaats is om te wonen, te werken en te recreëren. Het buitengebied is een belangrijke parel van Winterswijk en verdient een aanpak waarbij we de handen in een slaan. In de buurtschappen streven we naar behoud van leefbaarheid. In het centrum komen wonen en culturele functies samen waar ontmoeten, ontdekken en ontplooiing voorop staan. Nieuwe ontwikkelingen krijgen ruimte, met behoud van kwaliteit van de leefomgeving.  

Relevante documenten:

• Woonvisie gemeente Winterswijk 2020 – 2025
• Volkshuisvestelijk Afwegingskader Woningbouw Winterswijk 2019 – 2025
• Beoordelingskader wonen met zorg 2020 t/m 2023
• Structuurvisie kom Winterswijk 2010-2020
• Groenstructuurplan Winterswijk
• Omgevingsvisie buitengebied
• Beleidsvisie landschap en biodiversiteit
• Centrumvisie 2021

Diverse projecten
Projecten hebben elk hun eigen planning en werkwijze. De afgelopen maanden zijn er onder andere besluiten genomen over het project Herinrichting Markt en de heroverweging van de locatie voor nieuw bedrijventerrein. 

Omgevingswet
In het voorjaar is besloten dat op 1 januari 2024 de Omgevingswet in werking gaat treden. Het zal nog enkele jaren duren voordat alle plannen en werkwijzen goed geïmplementeerd zijn. Dit is ook mogelijk door het overgangsrecht. 

Wonen / volkshuisvesting
De Rijksoverheid wil de regie op de volkshuisvesting herpakken: ‘Volkshuisvesting is terug van weggeweest’. Deze trend is ingezet sinds de benoeming van een minister van Volkshuisvesting (en Ruimtelijke Ordening) in 2022 en heeft geleid tot het opstellen van een Nationale Woon- en Bouwagenda. Deze agenda bevat meerdere programma’s met o.a. woningbouw, aandacht voor specifieke doelgroepen, betaalbaar wonen en verduurzaming. Het Rijk pakt de regie en deze regie werkt door op provinciaal en lokaal niveau. 

Nieuwe wetgeving en aanpassing van bestaande wetgeving moet (lokale) overheden mandaat én instrumentarium geven. Meer afstemming, monitoring en verantwoording op lokaal, regionaal en provinciaal niveau om uitvoering te geven aan het landelijk beleid.

In de wetsvoorstellen zijn definities (nog) niet altijd helder, keuzes zijn niet of onvoldoende onderbouwd en instrumenten en hulpmiddelen voor de uitvoering zijn onvoldoende ingekaderd en uitgewerkt. Ook is niet altijd duidelijk of je als gemeente een keuze hebt om instrumenten wel of niet in te voeren. Wel is duidelijk dat er een enorme extra werklast bij gemeenten  komt te liggen. De zorgen of het allemaal uitvoerbaar is voor gemeenten is daarom groot. Onder andere vanuit de VNG. Naast de personele capaciteit zullen ook financiële middelen nodig zijn, bijvoorbeeld voor het uitvoeren van noodzakelijke onderzoeken. 

Voor de gemeente Winterswijk betekent dit dat wij, in combinatie met de Woondeal Achterhoek en de Regionale Woonagenda Achterhoek, meer moeten gaan sturen op betaalbaarheid in de bouwprogramma’s. Dit vraagt meer capaciteit dan voorheen. 

Daarnaast moet verplicht worden opgesteld:

• een volkshuisvestingsprogramma ter vervanging van de gemeentelijke woonvisie als onderdeel van de omgevingsvisie;
• een gemeentelijk woonzorgvisie die regionaal is afgestemd;
• een huisvestingsverordening voor urgente doelgroepen zoals uitstromers uit intramurale instellingen en jeugdzorg, slachtoffers van huiselijk geweld, daklozen en ex-gedetineerden.

Vitaal Platteland
De Intentieovereenkomst (IOK) en startnotitie zijn in januari 2023 vastgesteld. Er is volgens planning gestart met de uitvoering van de startnotitie Gebiedsaanpak Vitaal Platteland Winterswijk. Deze aanpak moet eind 2024 een toekomstperspectief Vitaal Platteland Winterswijk opleveren. Daarna kunnen we beginnen met de realisatie. 'Geen spijt-maatregelen' kunnen tussentijds worden uitgevoerd. We zien inmiddels dat het project te maken heeft met onzekerheden over de kaders vanuit het Rijk. Ook zien we dat het pionierswerk, de nieuwe gebiedsgerichte aanpak, veel vraagt van iedereen die erbij betrokken is. Dit heeft gevolgen voor de planning, de benodigde personele capaciteit en financiële inbreng.

Fysiek domein algemeen
Zoals op meerdere gebieden speelt arbeidsmarktkrapte ook in het fysieke domein een grote rol. Het is moeilijk om aan geschikt en voldoende personeel te komen. Op inhoudelijk gebied speelt de stikstofproblematiek een rol. Qua communicatie is participatie nog steeds een ontwikkeling die speelt en waar we in onze processen rekening mee moeten houden. 

Wij koesteren veel bedrijven en de diversiteit ervan. Bedrijvigheid en nabij gelegen werkgelegenheid zijn van vitaal belang voor de leefbaarheid en aantrekkingskracht van Winterswijk. Bedrijven moeten voldoende ruimte hebben zich te ontwikkelen. Samenwerking tussen ondernemers, onderwijs en overheid wordt voortgezet. Wij streven naar een stabiele arbeidsmarkt. 

In samenwerking met de sector zorgen we voor voldoende aanbod “het jaar rond” in vrijetijdsbesteding. We kijken hierbij ook nadrukkelijk naar evenementen.  

We dragen Winterswijk als merk binnen en buiten Nederland uit. We onderhouden duurzame relaties met samenwerkingspartners landelijk, regionaal en over de grens. We maken actief gebruik van (Europese) subsidies voor de realisatie van onze activiteiten.  

Relevante documenten:  

• Beleidsnota Economie Winterswijk 2017;
• Omgevingsvisie Buitengebied 2019;
• Centrumvisie 2021; 
• Raadsbesluit Locatiekeuze nieuw bedrijventerrein 2021;
• Nota Grenszland Gemeente Winterswijk (2022 - 2024).   

Economie

Algemeen
De nasleep van Corona, oorlog in Oekraïne, energiecrisis, stikstofproblematiek, hogere rente en inflatie hebben effect op onze economie. Het concrete effect hiervan op de lokale Winterswijkse economie laat zich moeilijk inschatten. Het zijn conjuncturele schommelingen, die voor de korte termijn mogelijk invloed  hebben op de ontwikkeling woningbouwplannen en uitbreidingsplannen in het bedrijfsleven. De behoefte aan bedrijventerrein voor de lange termijn blijft bestaan. 

Arbeidsmarkt 
Een algemene ontwikkeling is de huidige krapte op de arbeidsmarkt. Dit speelt in vele beroepsgroepen in de gehele Achterhoek. Het bedrijfsleven zet in op procesinnovatie, automatisering en robotisering, gericht op een hogere arbeidsproductiviteit en werving van personeel van buiten de regio, waaronder arbeidsmigranten. Ook het belang van het behouden van jongeren in de regio wordt hierdoor nog groter. Zowel voor werving van personeel van buiten de regio als behoud van jongeren ligt er een grote uitdaging in het bieden van passende huisvesting en goede mobiliteitsvoorzieningen. Dit vraagt om integrale inzet van de Achterhoekse thematafels Smart werken & Innovatie, Wonen & Vastgoed, Onderwijs & Arbeidsmarkt en Mobiliteit.  

Lobby & subsidieverwerving

Voor Winterswijk zijn de volgende trends voorstelbaar:

1. Meer aandacht voor duurzaamheid en Sustainable Development Goals (SDG's).
2. Betere afstemming met burgers.
3. Toenemende complexiteit van de lobby.
4. Meer aandacht voor subsidieverwerving.
5. Europeanisering.

Er zijn geen mutaties > € 50.000 aan de batenkant.

Het voordeel van € 280.000 aan de lastenkant vloeit met name voort uit een aantal kredietoverhevelingen van 2022 naar 2023 waardoor de kapitaallasten van 2023 naar 2024 zijn doorgeschoven.     

Het gesaldeerde nadeel van € 153.000 (baten € 340.000 V, lasten € 493.000 N) bestaat  met name (€ 340.000) uit een incidentele verhoging van het budget voor camera inspectie en  preventieve reiniging van de riolering. Hier staat een onttrekking van € 340.000 aan de voorziening riolering tegenover. Daarnaast wordt dit nadeel verklaard door een administratieve verschuiving van € 158.000 . Zie ook beleidsveld 3.3 Duurzaamheid. 

De budgetverhoging is nodig voor de (incidentele) reiniging en inspectie van het stamriool naar de zuiveringsinstallatie (RWZI).  Daarnaast is dit nodig voor de kosten voor adviesbureaus voor het opmaken van bestekken en het verzorgen van aanbestedingen voor o.a. de renovatie Groenloseweg en het onderhoudscontract Europese aanbesteding drukriolering. Tot slot is in 2023 extra budget nodig voor de veiligheidsinspectie en reparatie na afkeur van elektrische installaties.

Het voordeel van € 67.000 bestaat met name uit een administratieve verschuiving van € 158.000 van het budget voor klimaatadaptatie. Zie ook beleidsveld 3.2. Klimaat, water en milieu.

Daarnaast heeft de Omgevingsdienst Achterhoek haar begroting over 2023 bijgesteld. Door diverse ontwikkelingen, waarvan de afgesloten nieuwe cao de belangrijkste is, is een hogere structurele bijdrage verschuldigd van € 65.000. 

Het voordelige saldo binnen dit beleidsveld van € 1.407.000 bestaat uit € 2.741.000 hogere baten en € 1.334.000 hogere lasten. 

De hogere baten bestaan met name (€ 2.699.000)  uit de grondexploitaties die komen uit de Meerjaren Prognose Grond exploitaties (MPG). De hogere lasten bestaan met name uit de grondexploitatie (€ 2.699.000) en het in 2023 begrote naar 2024 overgehevelde tekort van € 1.400.000 op de gebiedsontwikkeling binnen het Project Wooow.   

Het restant van de hogere lasten bestaan met name uit een administratieve verschuiving van een incidenteel budget van € 100.000 voor de Omgevingsvisie en € 50.000 voor de Omgevingswet.

Het budget Visie Winterswijk 2061 is samengevoegd met het budget Beleid Omgevingsvisie omdat er veel overlap is (zie ook toelichting bij Programma 4).  

Begin dit jaar is duidelijk geworden dat de Omgevingswet nu toch echt op 1 januari 2024 in werking gaat treden. We hebben de afgelopen jaren getemporiseerd op dit project aangezien de inwerkingtreding van de wet steeds werd uitgesteld en er intern onvoldoende capaciteit aanwezig was om het project veel aandacht te geven. Sinds kort is er een nieuwe (interne) projectleider aangesteld om ervoor te zorgen dat we op 1 januari gereed zijn om met de wet te werken. Er is extra inzet nodig, zowel qua capaciteit als qua geld. Het huidige budget is onvoldoende en dient daarom verhoogd te worden. Voor inhuur en scholing is incidenteel € 50.000 extra nodig.    

Het nadeel van € 81.000 wordt verklaard door het beschikbaar stellen van een budget voor het verwerven van subsidies en een aanvullend budget voor de Stichting Winterswijk Marketing i.v.m. hogere huurkosten.  

Er is een nadelig saldo van € 1.400.000 op de gebiedsontwikkeling binnen het project Wooow. Dit tekort wordt gedekt uit de Algemene Reserve. Het nadelige saldo is doorgeschoven naar 2024 en dat betekent dat de onttrekking aan de Algemene Reserve ook wordt doorgeschoven naar 2024. Zie ook beleidsveld 3.4 Gebiedsontwikkeling en wonen.