Programma 3 Wonen en werken in Winterswijk

Winterswijk heeft een uniek landschap met veel bijzondere planten en dieren, om dit te behouden leggen we veel nadruk op biodiversiteit. Wij vinden een gezonde leefomgeving met goede infrastructuur, duurzaamheid en sociale cohesie belangrijk. De betrokkenheid en saamhorigheid van mensen bij hun wijk, buurtschap of dorp vinden we daarin cruciaal.  We creëren voor iedereen een waardevolle leefomgeving die schoon, heel en veilig is. Bereikbaarheid en verkeersveiligheid vinden we van groot belang; elke Winterswijker jong of oud, voetganger, fietser of automobilist moet zich veilig kunnen voelen en bewegen.  

We houden het centrum aantrekkelijk voor inwoners en bezoekers. 

We stimuleren wijkkracht door het realiseren van een laagdrempelige ingang bij de gemeente voor vragen op alle domeinen. Met de wijkaanpak ondersteunen en stimuleren we initiatieven die de sociale cohesie bevorderen. Primair ligt de focus van de wijkregisseur op Winterswijk-Oost.

Relevante documenten:

• Groenstructuurplan Winterswijk;
• Omgevingsvisie buitengebied;
• Beleidsvisie landschap en biodiversiteit. 

3.1 Openbare ruimte
In dit beleidsveld spelen diverse thema’s een rol

Rova
Jaarlijks worden de wijzigingen in het areaal en de prijsindexatie doorberekend. Op ons verzoek is het afgelopen jaar de eenheidsprijs per onderhoudsmaatregel in de openbare ruimte in beeld gebracht. Na berekening van de eenheidsprijzen gaat de prijs voor onderhoud met € 200.000 à € 300.000 per jaar omhoog. Daarnaast wordt er overhead in rekening gebracht voor het verder verbeteren en uitbreiden van de uit te voeren dienstverlening. We zijn nog in gesprek met Rova welk financiële effect dit gaat hebben.

Wegen en bruggen
Uit de globale weginspecties uitgevoerd in het najaar 2022 bleek dat het noodzakelijk is om tijdig preventief onderhoud uit te voeren op met name de asfaltverhardingen. De eerste 4 jaren is hiervoor € 175.000 per jaar nodig. We hebben € 68.000 beschikbaar en vragen daarom € 100.000 extra.

Ook voor bruggen zijn preventieve en kleine onderhoudsmaatregelen van belang. Door tijdig conserveren van leuningen en dek plus tijdig herstel van schade aan dragende constructieonderdelen, wordt de veiligheid vergroot en ingrijpende vervangingen voorkomen. Een conceptberekening van maatregelen om het totale areaal aan bruggen in “gewone conditie” te houden geeft een investeringsbedrag aan van € 140.000 per jaar. Er is €4 0.000 beschikbaar en daarom vragen we € 100.000 extra.

Monumentale bomen
In Winterswijk zijn verschillende monumentale bomen aanwezig. In 2024 worden deze bomen geïnventariseerd om ze beter te kunnen beschermen en om eigenaren van monumentale bomen te ondersteunen bij het onderhoud. 

Digitalisering mobiliteitsdata
Sinds 2021 werken we aan de “Digitaliseringsopgave Mobiliteit”. Binnen deze opgave werken we landelijk aan een uniforme manier om data over mobiliteit digitaal aan te leveren. Met deze data kunnen weggebruikers goed geïnformeerd worden over de situatie op de weg en zijn zij in staat hun reis goed te plannen.
De digitaliseringsopgave bevat op dit moment 15 data items. Een aantal daarvan wordt aangeleverd door gemeentelijke wegbeheerders. Dit zijn onder andere data over wegwerkzaamheden, evenementen, parkeren, beperkingen voor de logistiek en maximumsnelheden. In de afgelopen drie jaar hebben de provincies Gelderland en Overijssel vanuit het Regionaal Data Team Oost-Nederland, samen met gemeentelijke wegbeheerders, gewerkt aan de realisatie van deze opgave. De “projectfase” eindigt dit jaar. Vanaf 2024 moet het beheer en onderhoud van deze data ingericht zijn.  Voor het beheer en onderhoud van deze data gaan we het programma ‘Greenpoint’ aanschaffen.

Mobiliteit & Verkeer: 
In 2023 wordt het mobiliteitsplan met uitvoeringsagenda opgesteld. Daarnaast is er vanuit de raad de wens uitgesproken om een parkeerstrategie en een verkeerscirculatie/structuurplan op te stellen. Beide voorstellen zijn nog niet begroot, ook is hiervoor extra capaciteit nodig.

Er spelen diverse ontwikkelingen rondom verkeersveiligheid (SPV) en opgaven vanuit het rijk (o.a. 0 verkeersslachtoffers). Daarnaast zijn er regionale ontwikkelingen aansluitend op Achterhoekvisie 2030 rondom OV en MAAS/GOAN en spelen er diverse ontwikkelingen als duurzame mobiliteit, actieve vervoerswijzen en de verplichte digitaliseringsopgave. In combinatie met RO ontwikkelingen waarvoor grote infrastructurele aanpassingen gewenst zijn, is extra capaciteit op verkeer noodzakelijk.

Wijkaanpak
Om de afstand tussen inwoners en gemeente te verkleinen en inwonersinitiatieven te helpen realiseren willen we structureel invulling gaan geven aan de wijkaanpak. Er zal dus geld beschikbaar moeten worden gesteld voor zowel ambtelijke capaciteit als financiering van wat activiteiten.

Samen met inwoners en ondernemers zorgen we voor een schone leefomgeving. We waarborgen een optimale milieukwaliteit en richten ons op de basisvoorwaarden; gezond, schoon en veilig. 
Voor het onderhoud van riolering maken we transparante keuzes op basis van een risicoafweging. Om in de toekomst gezond en veilig te kunnen wonen verkleinen we de kans op wateroverlast, droogte en hittestress.

Relevante documenten:

• Gemeentelijk waterplan 2019 – 2023;
• Klimaatadaptatiestrategie en uitvoeringsagenda (raadsbesluit sept. 2022);
• Huishoudelijk grondstoffenbeleid Winterswijk 2013-2017;
• Afvalstoffenverordening Winterswijk 2015;
• Uitvoeringsbesluit afvalstoffenverordening Winterswijk 2018. 

Over het programma klimaat, water en milieu zijn op dit moment geen nieuwe trends en ontwikkelingen te melden omdat onlangs het uitvoeringsprogramma door de raad is geaccordeerd. Hierin zijn de laatste ontwikkelingen meegenomen.

Wordt verder uitgewerkt in de opgave Duurzaamheid.

We willen dat Winterswijk een aantrekkelijke plaats is om te wonen, te werken en te recreëren. Het buitengebied is een belangrijke parel van Winterswijk en verdient een aanpak waarbij we de handen in een slaan. In de buurtschappen streven we naar behoud van leefbaarheid. In het centrum komen wonen en culturele functies samen waar ontmoeten, ontdekken en ontplooiing voorop staan. Nieuwe ontwikkelingen krijgen ruimte, met behoud van kwaliteit van de leefomgeving.  

Relevante documenten:

• Woonvisie gemeente Winterswijk 2020 – 2025
• Volkshuisvestelijk Afwegingskader Woningbouw Winterswijk 2019 – 2025
• Beoordelingskader wonen met zorg 2020 t/m 2023
• Structuurvisie kom Winterswijk 2010-2020
• Groenstructuurplan Winterswijk
• Omgevingsvisie buitengebied
• Beleidsvisie landschap en biodiversiteit
• Centrumvisie 2021

Diverse projecten
Voor de grote projecten, denk aan Wooow, Dennenoord, Dienstencentrum Gaxel, Ribeslocatie, Markt, Vrijkomende locaties IHP, omgeving Gaudium/Morsepoort, (omgeving) kleiput en de omgeving steengroeve (Terra Temporalis), worden in de afzonderlijke projecten de bestuurlijke keuzen gemaakt.  Voor de achterblijvende schoollocaties in de diverse buurtkernen zal bekeken moeten worden of deze verder opgepakt worden met dorpsvisies. 

Omgevingswet
Op 1 januari 2024 gaat de Omgevingswet in werking treden. Dit betekent een andere werkwijze, procedures gaan wijzigen en ook de bevoegdheidsverdeling tussen college en raad gaat veranderen. Alle beleidsthema's van de fysieke leefomgeving zullen via de Omgevingswet in omgevingsvisies en plannen terecht moeten komen. Met de omgevingsvisie kom zijn we bezig, deze wordt in 2024 vastgesteld. Het zal nog enkele jaren duren voordat alle plannen en werkwijzen goed geïmplementeerd zijn. Dit is ook mogelijk door het overgangsrecht en bijvoorbeeld de bepaling dat er een gebiedsdekkende integrale omgevingsvisie moet zijn in 2024 en één omgevingsplan in 2029 gereed moet zijn. Het opgestarte loket LEEF met omgevingskamer voor complexe plannen ontwikkelen we verder door. Verder werken we aan een door de Omgevingswet vereiste nieuwe opzet voor lokale regelgeving die gewijzigd dient te worden zoals de concept-Legesverordening, het concept-delegatiebesluit Omgevingswet en een nieuwe planschade-verordening. 

Wonen / volkshuisvesting
De Rijksoverheid wil de regie op de volkshuisvesting herpakken: ‘Volkshuisvesting is terug van weggeweest’. Deze trend is ingezet sinds de benoeming van een minister van Volkshuisvesting (en Ruimtelijke Ordening) in 2022 en heeft geleid tot het opstellen van een Nationale Woon- en Bouwagenda. Deze agenda bevat meerdere programma’s met o.a. woningbouw, aandacht voor specifieke doelgroepen, betaalbaar wonen en verduurzaming. Het Rijk pakt de regie en deze regie werkt door naar provinciaal en lokaal niveau. 

Regionale woondeal en woonagenda
Deze regie heeft er toe geleid dat in heel Nederland regionale woondeals zijn opgesteld. Ook in de Achterhoek is een Regionale woondeal 2022-2030 gesloten en de vastgestelde Regionale Woonagenda Achterhoek 2023-2030 is hiermee in overeenstemming gebracht. Veel van de landelijke woonopgaven spelen ook in de Achterhoek en in Winterswijk. Vergroten van de woningvoorraad en versnellen van de productie, investeren in de kwaliteit van de bestaande woningvoorraad, huisvesting voor specifieke doelgroepen en betaalbaarheid van wonen zijn thema’s die aansluiten bij de nationale aanpak. In 2023 en de komende jaren worden thema’s vanuit de woondeal en woonagenda verder uitgewerkt. 

Landelijke wetgeving in ontwikkeling of ter consultatie
Om uitvoering te geven aan de landelijke, regionale en lokale woonopgaven is de afgelopen periode gewerkt aan verschillende landelijke wetgeving.  Veel van deze wetgeving is nog in ontwikkeling of is in de consultatiefase.  We zien in de verschillende voorstellen twee lijnen terugkomen:

1. Nieuwe wetgeving en aanpassing van bestaande wetgeving moet (lokale) overheden mandaat én instrumentarium geven.
2. Meer afstemming, monitoring en verantwoording op lokaal, regionaal en provinciaal niveau om uitvoering te geven aan het landelijk beleid.

In de wetsvoorstellen zijn definities (nog) niet altijd helder, keuzes zijn niet of onvoldoende onderbouwd en instrumenten en hulpmiddelen voor de uitvoering zijn onvoldoende ingekaderd en uitgewerkt. Ook is niet altijd duidelijk of je als gemeente een keuze hebt om instrumenten wel of niet in te voeren. Wel is duidelijk dat er een enorme extra werklast bij gemeenten komt te liggen. De zorgen of het allemaal uitvoerbaar is voor gemeenten is daarom groot. Onder andere vanuit de VNG. Naast de personele capaciteit zullen ook financiële middelen nodig zijn, bijvoorbeeld voor het uitvoeren van noodzakelijke onderzoeken. 

Gewijzigde wetgeving met betrekking tot wonen / volkshuisvesting met effect voor gemeente Winterswijk:

• Wetsvoorstel Gemeentelijke taken mogelijk maken asielopvangvoorzieningen (‘spreidingswet’) . 
  Voor de Achterhoek is Winterswijk de kartrekker van de subregionale regietafel voor de spreidingswet. Winterswijk heeft daarom een projectleider spreidingswet aangesteld. Deze projectleider werkt voor alle gemeenten samen om onze Achterhoekse opgave te realiseren. Regionaal gaat een verdeling van het aantal te realiseren opvangplekken door gemeenten komen. Daarbij wordt invulling gegeven aan de huisvesting van asielzoekers. Overigens zijn er voor de gemeenten wel degelijk raakvlakken met andere opgaven op het gebied van wonen voor vluchtelingen, zoals huisvesting van statushouders en (tijdelijke) opvang van Oekraïners, maar deze zijn in de spreidingswet niet benoemd. Wij bespreken de huisvesting van statushouders en de opvang van Oekraïners echter wel om tot passende oplossingen te komen.
• Wetsvoorstel versterking regie op de Volkshuisvesting
  Er zijn drie maatschappelijke opgaven waar het wetsvoorstel zich op richt: (1) regie op aantallen woningen en locaties, (2) regie op betaalbare woningen en evenredige verdelingen van de woningen en (3) verstevigen van de lokale prestatieafspraken. Dit wetsvoorstel lag tot eind maart 2023 in consultatie. 

Voor de gemeente Winterswijk betekent dit dat wij, in combinatie met de Woondeal Achterhoek en de Regionale Woonagenda Achterhoek, meer moeten gaan sturen op betaalbaarheid in de bouwprogramma’s. Dit vraagt meer capaciteit dan voorheen bij de verschillende woningbouwprojecten om ook afspraken vast te leggen in anterieure overeenkomsten. 

Daarnaast moet verplicht worden opgesteld:

• een volkshuisvestingsprogramma ter vervanging van de gemeentelijke woonvisie als onderdeel van de omgevingsvisie;
• een gemeentelijk woonzorgvisie die regionaal is afgestemd;
• een huisvestingsverordening voor urgente doelgroepen zoals uitstromers uit intramurale instellingen en jeugdzorg, slachtoffers van huiselijk geweld, daklozen en ex-gedetineerden.

Om uitvoering te geven aan deze verplichtingen is de inzet van personele capaciteit noodzakelijk. 

Vitaal Platteland
De Intentieovereenkomst (IOK) en startnotitie zijn in januari 2023 vastgesteld. Er is volgens planning gestart met de uitvoering van de startnotitie Gebiedsaanpak Vitaal Platteland Winterswijk. Deze aanpak moet eind 2024 een toekomstperspectief Vitaal Platteland Winterswijk opleveren. Daarna kunnen we beginnen met de realisatie. 'Geen spijt-maatregelen' kunnen tussentijds worden uitgevoerd. We zien inmiddels dat het project te maken heeft met onzekerheden over de kaders vanuit het rijk. Ook zien we dat het pionierswerk, de nieuwe gebiedsgerichte aanpak, veel vraagt van iedereen die erbij betrokken is. Dit heeft gevolgen voor de planning, de benodigde personele capaciteit en financiële inbreng.

Beleidsvisie landschap en biodiversiteit
In 2024 evalueren we de bestaande beleidsvisie en kijken we of en hoe deze visie een vervolg krijgt. 

LEADER
Voor het programma LEADER (subsidie voor initiatieven voor verbetering leefbaarheid platteland) is al geld begroot. Het is mogelijk dat dit bedrag naar beneden bijgesteld kan worden, maar dat wordt pas eind 2023 bekend.

Fysiek domein algemeen
Zoals op meerdere gebieden speelt arbeidsmarktkrapte in het fysieke domein ook een grote rol. Het is moeilijk om aan geschikt en voldoende personeel te komen. Op inhoudelijk gebied speelt de stikstofproblematiek een rol. Qua communicatie is participatie nog steeds een ontwikkeling die speelt en waar we in onze processen rekening mee moeten houden. 

Wij koesteren onze bedrijvigheid en de diversiteit ervan. Dat, en nabij gelegen werkgelegenheid, zijn van vitaal belang voor de leefbaarheid en aantrekkingskracht van Winterswijk. Bedrijven moeten voldoende ruimte hebben zich te ontwikkelen. Samenwerking tussen ondernemers, onderwijs en overheid wordt voortgezet. Wij streven naar een stabiele arbeidsmarkt. 

In samenwerking met de sector zorgen we voor voldoende aanbod “het jaar rond” in vrijetijdsbesteding. We kijken hierbij ook nadrukkelijk naar evenementen.  

We dragen Winterswijk als merk binnen en buiten Nederland uit. We onderhouden duurzame relaties met samenwerkingspartners landelijk, regionaal en over de grens. We maken actief gebruik van (Europese) subsidies voor de realisatie van onze activiteiten.  

Relevante documenten:  

• Beleidsnota Economie Winterswijk 2017;
• Omgevingsvisie Buitengebied 2019;
• Centrumvisie 2021;
• Raadsbesluit Locatiekeuze nieuw bedrijventerrein 2021;
• Nota Grenszland Gemeente Winterswijk (2022 - 2024).   

Economie

Algemene nationale en internationale ontwikkelingen
De nasleep van Corona, de oorlog in Oekraïne, de energiecrisis, de stikstofproblematiek, de hogere rente en inflatie hebben effect op onze economie. Het concrete effect hiervan op de lokale Winterswijkse economie laat zich moeilijk inschatten. Het zijn conjuncturele schommelingen, die voor de korte termijn mogelijk invloed hebben op de ontwikkeling van woningbouwplannen en uitbreidingsplannen in het bedrijfsleven. De behoefte aan bedrijventerrein voor de lange termijn blijft bestaan. 

Toekomstbestendige bedrijventerreinen en nieuw bedrijventerrein
We werken aan het programma Toekomstbestendige bedrijventerreinen. De focus ligt nu op organisatie en plan van aanpak, met aandacht voor zaken als parkmanagement, veiligheid, beeldkwaliteit, duurzaamheid en klimaatadaptatie. Vanuit het plan van aanpak volgt een uitvoeringsprogramma. Dit leidt mogelijk tot een financieringsvraag voor de gemeente, bijvoorbeeld voor investeringen in de openbare ruimte. De locatiekeuze voor een nieuw bedrijventerrein, eind 2023/begin 2024, krijgt direct aansluitend een vervolg met het opstellen van een gebiedsvisie en omgevingsplan. Het gemiddelde ruimtegebruik per werknemer (terreinquotiënt) neemt toe. Dit is het gevolg van ontwikkelingen in automatisering, robotisering, klimaatadaptatie, energietransitie en circulaire economie. 

Ondernemerspunt
We onderzoeken samen met de economische sectoren de toegevoegde waarde van een ondernemerspunt voor de economische ontwikkeling van Winterswijk op lange termijn. Afhankelijk van de keuzes die hierin in 2023 gemaakt worden, zal hier financiering voor nodig zijn.

Arbeidsmarkt 
Een algemene ontwikkeling is de huidige krapte op de arbeidsmarkt. Dit speelt in vele beroepsgroepen in de gehele Achterhoek. Het bedrijfsleven zet in op procesinnovatie, automatisering en robotisering, gericht op een hogere arbeidsproductiviteit en werving van personeel van buiten de regio, waaronder arbeidsmigranten. Ook het belang  jongeren in de regio te behouden, wordt hierdoor nog groter. Zowel voor werving van personeel van buiten de regio als behoud van jongeren, ligt er een grote uitdaging in het bieden van passende huisvesting en goede mobiliteitsvoorzieningen. Dit vraagt om integrale inzet van de Achterhoekse thematafels Smart werken & Innovatie, Wonen & Vastgoed, Onderwijs & Arbeidsmarkt en Mobiliteit.  

Toerisme en recreatie
Eind 2023 wordt de nieuwe beleidsvisie Toerisme & Recreatie voorgelegd aan de raad. Deze visie wordt in samenwerking met de toeristische sector vormgegeven. De uitwerking van de visie wordt ondersteund met een uitvoeringsagenda. Het idee is om deze uitvoeringsagenda te financieren vanuit een verhoging van de toeristenbelasting. Hiervoor volgt een voorstel voor de begroting van 2024 en verder.

Lobby & subsidieverwerving

Lobbyen is een belangrijk onderdeel van het werk van gemeenten, omdat het hen in staat stelt de belangen van hun burgers te vertegenwoordigen bij de overheid en andere belanghebbenden. In de afgelopen jaren hebben we een aantal trends en ontwikkelingen gezien op het gebied van lobbyen door gemeenten. Voor Winterswijk zijn de volgende trends voorstelbaar:

1.    Meer aandacht voor duurzaamheid & SDG’s
Een belangrijke trend is de toenemende aandacht voor duurzaamheid. Gemeenten zijn steeds meer bezig met het lobbyen voor beleid dat gericht is op het verminderen van de CO2-uitstoot, het stimuleren van duurzame energiebronnen en het bevorderen van een duurzame economie. Dit heeft geleid tot samenwerkingsverbanden tussen gemeenten en bedrijven in de duurzame sector, waarbij gezamenlijk wordt gelobbyd voor duurzame ontwikkelingen.

Een belangrijke ontwikkeling met betrekking tot duurzaamheid en lobbyen voor Winterswijk is de toenemende aandacht voor de Sustainable Development Goals (SDG's). 

Veel gemeenten zijn bezig met het vertalen van deze SDG's naar concrete acties en doelen op lokaal niveau. Hierbij is een goede lobby onmisbaar, bijvoorbeeld om meer financiële middelen te verkrijgen voor duurzame projecten of om beleid te bevorderen dat gericht is op duurzame ontwikkeling.

2.    Betere afstemming met burgers
Een trend is ook de toename van de betrokkenheid van burgers bij de lobbyactiviteiten van gemeenten. Steeds meer gemeenten zoeken actief de dialoog op met hun inwoners en betrekken hen bij het opstellen van beleid en bij het lobbyen voor hun belangen. Dit draagt bij aan een betere afstemming tussen de gemeente en de burgers en vergroot het draagvlak voor de lobby.

3.    Toenemende complexiteit van de lobby
Een derde trend is de toenemende complexiteit van de lobby. Belangrijke beslissingen worden niet langer alleen genomen door nationale overheden, maar ook door Europese en internationale instanties. Daarnaast spelen steeds meer bedrijven en maatschappelijke organisaties een rol in het besluitvormingsproces. Dit vergt van gemeenten een brede kennis van verschillende dossiers en een goed begrip van de politieke en economische context.

Naast de genoemde ontwikkelingen zijn er nog twee andere belangrijke trends te benoemen op het gebied van lobbyen voor Winterswijk, namelijk subsidieverwerving en Europeanisering.

4.    Subsidieverwerving
Subsidies zijn een belangrijk middel voor gemeenten om hun beleid te kunnen uitvoeren en projecten te realiseren. Het verwerven van subsidies vergt echter wel een gerichte lobby. We kiezen in Winterswijk voor een subsidieadviseur die zich bezighoudt met het identificeren van subsidiemogelijkheden en het coördineren van de aanvragen.

Een belangrijke ontwikkeling is dat gemeenten steeds meer samenwerken om gezamenlijk subsidieaanvragen te doen. De subsidieadviseurs van Winterswijk, Aalten en Oost Gelre hebben hier al belangrijke stappen in genomen. Op deze manier vergroten wij onze kans op succes en kunnen zij grotere projecten realiseren dan wanneer zij individueel subsidie aanvragen. Ook zijn er steeds meer Europese subsidieprogramma's beschikbaar, die ons als gemeenten in staat stellen om grensoverschrijdend samen te werken.

5.    Europeanisering
Een vijfde belangrijke ontwikkeling is de toenemende Europeanisering van het beleid en besluitvorming. Dit blijkt ook uit een recent door de VNG uitgevoerd onderzoek. Veel belangrijke beslissingen worden niet alleen op nationaal niveau genomen, maar ook op Europees niveau. Dit betekent dat gemeenten steeds meer moeten lobbyen in Brussel om hun belangen te behartigen. Een belangrijk moment die wij vanuit de regio Achterhoek hiervoor kiezen zijn de European Weeks of Regions and Cities. 

Kortom, ook voor Winterswijk geldt dat we steeds meer rekening moeten houden met subsidies en de invloed van Europese besluitvorming. Door gericht te lobbyen op deze ontwikkelingen kunnen zij hun beleid beter uitvoeren en hun belangen effectiever behartigen.