Programma 3 Wonen en werken in Winterswijk

Winterswijk heeft een uniek landschap met veel bijzondere planten en dieren. Om dit te behouden leggen we veel nadruk op de bescherming en verbetering van biodiversiteit. Wij vinden een veilige, gezonde leefomgeving met een goede infrastructuur, duurzaamheid en sociale cohesie belangrijk. Die gemeente maken we samen. De betrokkenheid en saamhorigheid van mensen bij hun wijk, buurtschap of dorp vinden we daarin cruciaal. We creëren voor iedereen een waardevolle leefomgeving die schoon, heel en veilig is. Bereikbaarheid en verkeersveiligheid vinden we van groot belang; elke Winterswijker - jong of oud, voetganger, fietser of automobilist - moet zich veilig kunnen voelen en bewegen.  

We houden het centrum aantrekkelijk voor inwoners en bezoekers. 

We stimuleren wijkkracht door het realiseren van een laagdrempelige ingang bij de gemeente voor vragen op alle domeinen.  

Relevante documenten:

• Groenstructuurplan Winterswijk
• Omgevingsvisie buitengebied
• Beleidsvisie landschap en biodiversiteit

• We werken optimaal en transparant samen met ROVA en inwoners. De resultaten meten we door middel van de maandelijkse beeldschouwrapportage en daarnaast voeren we maandelijks gesprekken over verbetermaatregelen.
• We monitoren het aantal (klacht)meldingen ten aanzien van de beeldkwaliteit.

• Wijzigingen in de mate van groenonderhoud en bermbeheer leiden tot een ander straatbeeld. Hierover communiceren we met onze inwoners.
• De eenheidsprijzen zijn in beeld. Hieruit blijkt dat het totale budget voor beheer en onderhoud van de openbare ruimte niet toereikend is om aan gemaakte kwaliteitsafspraken te kunnen voldoen. Hierop is geanticipeerd in de begroting. Echter, het totale budget is onder meer onderhevig aan wijzigingen in areaal en materiaalkosten. Dit brengt een bepaalde onzekerheid met zich mee.

Samen met inwoners en ondernemers zorgen we voor een schone leefomgeving. We waarborgen een optimale milieukwaliteit en richten ons op de basisvoorwaarden gezond, schoon en veilig. Voor het onderhoud van de riolering maken we transparante keuzes op basis van een risicoafweging. Om in de toekomst gezond en veilig te kunnen wonen, verkleinen we de kans op wateroverlast, droogte en hittestress.

Relevante documenten:

• Water- en Rioleringsprogramma 2024-2028.
• Klimaatadaptatiestrategie en uitvoeringsagenda (raadsbesluit september 2022).
• Huishoudelijk grondstoffenbeleid Winterswijk 2024-2030. (raadsbesluit februari 2024).
• Afvalstoffenverordening Winterswijk 2015.
• Uitvoeringsbesluit afvalstoffenverordening Winterswijk 2018. 

In (beeld)schouwrapportages legt ROVA verantwoording af over de geleverde prestaties. Het gaat hier om behaalde resultaten op het gebied van het beheer van de buitenruimte, maar ook op het gebied van afvalinzameling. Deze rapportages geven onder meer inzicht in:

• Het aantal meldingen over de buitenruimte: groen, wegen, water, verlichting et cetera.
• De inzamelprestaties: de ingezamelde hoeveelheid kilogram per inwoner, verdeeld over de fracties restafval, gft, pmd en papier.
• Het aantal klachten over afvalinzameling. Uitgangspunt is niet meer dan 2,0 klachten per 1.000 aansluitingen.
• Verder monitoren we de voortgang van de maatregelen en acties zoals benoemd in de uitvoeringsagenda van de klimaatstrategie die tot en met 2027 wordt uitgevoerd.

• Voor het behalen van de doelstellingen uit de klimaatagenda en de (zwerf)afvalinzameling is draagvlak en inzet nodig van inwoners. Met uitgebreide communicatie ontstaat hiervoor draagvlak en gaan inwoners hier ook zelf mee aan de slag.
• De komende periode zijn er prijsstijgingen van materialen en uren te verwachten. Hierop is geanticipeerd in de begroting, maar dit blijft onzeker en dus een risico.

Winterswijk wil dat de huidige kwaliteiten - klimaat, biodiversiteit, cultuurhistorisch erfgoed en natuurlijke voorraden - ook beschikbaar zijn voor volgende generaties. Duurzaamheid gaat over het beschermen en behouden van deze waarden. Omdat we wel de gevolgen ondervinden van de verandering van het klimaat, is het ook een ambitie om ons daarop voor te bereiden. In 2050 is Winterswijk klimaatneutraal, energieneutraal en circulair. 

Relevante documenten:

• Akkoord van Groenlo
• Uitvoeringsagenda duurzaamheid januari 2019
• RES 1.0

• Gemiddeld bezoeken 120 mensen per maand ons Centrum Duurzaam Winterswijk.
• Gemiddeld hebben we iedere maand duizend digitale bezoekers op ons Platform Duurzaam Winterswijk.

Het behalen van de opwekdoelstellingen is sterk afhankelijk van technische factoren, zoals de aansluitingsmogelijkheden op het elektriciteitsnet. Ook is het afhankelijk van politieke keuzes rondom de opwek van duurzame energie. 

We willen dat Winterswijk een aantrekkelijke plaats is om te wonen, te werken en te recreëren. Het buitengebied is een belangrijke parel van Winterswijk en verdient een aanpak waarbij we de handen ineenslaan. In de buurtschappen streven we naar behoud van leefbaarheid. In het centrum komen wonen en culturele functies samen, waarbij ontmoeten, ontdekken en ontplooiing voorop staan. Nieuwe ontwikkelingen krijgen de ruimte, met behoud van kwaliteit van de leefomgeving.  

Relevante documenten:

• Woonvisie gemeente Winterswijk 2020-2025
• Volkshuisvestelijk Afwegingskader Woningbouw Winterswijk 2019-2025
• Structuurvisie kom Winterswijk 2010-2020
• Groenstructuurplan Winterswijk
• Omgevingsvisie buitengebied
• Beleidsvisie landschap en biodiversiteit
• Centrumvisie 2021

• Jaarlijks worden gemiddeld 100 woningen gerealiseerd, in totaal 900 nieuwe woningen in de periode 2022-2030. We monitoren het aantal gerealiseerde woningen. Nieuwe woningbouwplannen moeten inspelen op een 'mismatch' tussen vraag en aanbod op de Winterswijkse woningmarkt. (Woon- en Vastgoedmonitor 8RHK)
• Met de Woondeal Achterhoek en de Regionale Woonagenda Achterhoek 2023-2030, hebben wij ons gecommitteerd aan de opgave om 60% betaalbare woningen te bouwen voor 2030.

Dit beleidsveld bestaat uit veel verschillende activiteiten en daarom benoemen wij geen specifieke risico's. In elk project of in elke activiteit worden de risico's zelfstandig afgewogen. Algemene risico's bij gebiedsontwikkeling en wonen zijn wel de prijsstijgingen, denk bijvoorbeeld aan bouw- en investeringskosten. Daarnaast kan ook de stikstofcrisis veel projecten stil leggen. 

Wij koesteren de hoeveelheid en verscheidenheid aan bedrijven in Winterswijk. Bedrijvigheid en de nabijgelegen werkgelegenheid zijn van vitaal belang voor de leefbaarheid en aantrekkingskracht van Winterswijk. Bedrijven moeten voldoende ruimte hebben om zich te ontwikkelen. Samenwerking tussen ondernemers, onderwijs en overheid wordt voortgezet. Wij streven naar een stabiele arbeidsmarkt. 

In samenwerking met de sector zorgen we jaarrond voor voldoende aanbod in vrijetijdsbesteding. We kijken hierbij ook nadrukkelijk naar evenementen.  

We dragen Winterswijk als merk uit, binnen en buiten Nederland. Ook onderhouden we duurzame relaties met regionale, landelijke en buitenlandse samenwerkingspartners.  Daarnaast maken we actief gebruik van (Europese) subsidies voor de realisatie van onze activiteiten.  

Relevante documenten:  

• Beleidsnota Economie Winterswijk 2017
• Omgevingsvisie Buitengebied 2019
• Centrumvisie 2021
• Raadsbesluit Heroverwegen locatiekeuze bedrijventerrein d.d. 23 maart 2023
• Nota Grenszland Gemeente Winterswijk (2022-2024)

• Beschikbaarheid van direct uit te geven bedrijventerrein op korte termijn.
• Leegstandsontwikkeling op bedrijventerreinen.
• Langetermijnreservering voor voldoende nieuwe bedrijventerreinen volgens vraag- en aanbodontwikkeling, zoals vastgelegd in het Regionaal Programma Werklocaties.
• Groei van het aantal arbeidsplaatsen in Winterswijk (registratie op basis van de provinciale werkgelegenheidsenquête).
• Aantal vierkante meters leegstand in het winkelcentrum.
• Aantal bezoekers aan het winkelcentrum.
• Aantal toeristische overnachtingen.

• Er is geen vrij uitgeefbaar bedrijventerrein meer beschikbaar. Concrete vraag op korte termijn kunnen we niet bedienen. Wel komt De Vlijt binnenkort beschikbaar, maar dit is niet voldoende voor de lange termijn. Dit stelt bedrijven mogelijk voor de keus om uitbreiding uit te stellen dan wel uit te wijken naar een locatie buiten Winterswijk, met verlies aan werkgelegenheid als gevolg.
• Langetermijneffecten van de coronacrisis en de energiecrisis op centrumondernemers kunnen leiden tot meer leegstand en een minder vitaal winkelcentrum.
• Langetermijneffecten van de coronacrisis en de energiecrisis op de toeristische sector kunnen effect hebben op het investeringsvermogen van de sector, de aanbodcapaciteit en het aantal bezoekers.
• Energiecrisis en andere effecten van de oorlog in Oekraïne verstoren de economische ontwikkeling en leiden tot kortetermijninflatie en mogelijk langetermijnrecessie. Dit werkt door in consumentenvertrouwen en -bestedingen, met gevolgen voor alle economische sectoren.

Het nadeel van € 419.000 aan de lastenkant bestaat met name uit een structureel hogere bijdrage aan ROVA voor het beheer van de openbare ruimte (€ 277.000), een incidenteel hoger budget Nationaal Landschap (€ 30.000) en een hoger budget provinciaal landschap  (€ 50.000).  Het restant van de hogere uitgaven betreft met name een hogere doorbelasting. Voor de toelichting hierop verwijzen we naar de algemene toelichting in programma 1.

Hogere ROVA-bijdrage beheer openbare ruimte
De hogere lasten vloeien voort uit de door ROVA aangeleverde voorschotnota 2025, waarbij een indexering van 5,61% is doorgevoerd. De hogere lasten worden ook verklaard door de nieuwe dienstverleningsovereenkomst (DVO) met betrekking tot de verrekening van kosten, in verband met een hoger uurtarief voor de doelgroepmedewerkers onkruidbestrijding (medewerkers Fijnder).   

Incidenteel hoger budget Nationaal Landschap
Dit betreft de uitvoering van een onderzoek in de kom in relatie tot de omgevingsvisie. 
In het kader van de omgevingsvisie kom (wettelijke taak) gaan we in 2025 de kaders voor het onderdeel natuur in beeld brengen. Dit doen we door een natuurwaardenkaart op te stellen voor de gehele kom. Met deze natuurwaardekaart kunnen we knelpunten en kansen en opgaven in beeld brengen. Om vervolgens door te vertalen in concrete opgaven voor de omgevingsvisie en uiteindelijk voor het omgevingsplan. Tevens wordt de natuurwaardekaart ook gebruikt voor het aspect natuur in de Omgevingswet. 

Incidenteel hoger budget provinciaal landschap
Aangezien onze subsidie voor landschap en biodiversiteit bijna op is en de provincie vanaf medio 2024 een nieuwe regeling gaat openstellen, is de wens om voor 2025 een budget van € 50.000 cofinanciering op te nemen in de begroting. De exacte voorwaarden weten we nog niet, maar als de cofinanciering 50% betreft, hebben we toch een budget van € 100.000 dat we kunnen inzetten voor landschap en natuur.

Het voordeel van € 977.000 aan de batenkant bestaat uit de structurele extra inkomsten van € 67.000 met betrekking tot een hogere vergoeding voor pmd (plastic, metaal en drankkartons), een hogere vergoeding voor zwerfafvalinzameling (€ 102.000), een hogere afvalstoffenheffing (€ 249.000), een hogere rioolheffing (€ 181.000) en de onttrekking aan de egalisatievoorziening riolering (€ 377.000).

Hogere vergoeding van € 67.000 voor pmd (plastic metaal en drankkartons)                  
Het Platform Ketenoptimalisatie heeft de definitieve vergoedingen en uitvoeringsafspraken voor 2025 vastgesteld. Ook is besloten de huidige uitvoeringsafspraken voor glas, oud papier, karton en piepschuim met één jaar te verlengen. Hier vloeit een hogere vergoeding voor pmd uit voort.         

Zwerfafvalvergoeding
Het bedrag van € 102.000 wordt onder andere ingezet voor de implementatie van de kosten van het Huishoudelijke grondstoffenbeleidsplan (HGB), vastgesteld in februari 2024.          

Hogere afvalstoffenheffing
Tegenover de hogere bijdrage aan ROVA voor afvalverwerking van € 162.000, de hogere uitgave van € 80.000 voor het project Huishoudelijk grondstoffenbeleidsplan (HGB) en de hogere organisatiekosten van € 89.000, staat een lagere uitgave van € 15.000 voor zwerfafval. Tegenover deze hogere onvermijdbare uitgaven van € 316.000, staat een hogere vergoeding van € 67.000 voor pmd (plastic, metaal en drankkartons). Op basis van 100% kostendekkendheid wordt de begrote afvalstoffenheffing met € 249.000 verhoogd.

Hogere bijdrage aan ROVA voor afvalverwerking
De hogere contractueel vastgelegde  bijdrage vloeit voort uit de hogere uitgaven voor onder andere hogere verwerkingskosten voor gft en pmd, en een hogere rente en hogere afschrijvingskosten voor restafvalcontainers.  

Project Huishoudelijk grondstoffenbeleidsplan (HGB) 
Vanuit het door de raad vastgestelde herziene project Huishoudelijk grondstoffenbeleidsplan, wordt bij scenario 2 uitgegaan van € 80.000 aan extra uitgaven, die worden gedekt door een hogere afvalstoffenheffing van € 6 per aansluiting. Dit is € 80.000 op basis van circa 13.300 aansluitingen.

De hogere organisatiekosten betreffen hogere ambtelijke kosten als gevolg van de cao-verhoging en softwarekosten voor belastinginning.  

Verhoging van de rioolheffing 
De rioolheffing is 93% kostendekkend op basis van het Gemeentelijk Waterplan (GWP). We wijken af van volledige kostendekkendheid om te voorkomen dat de tarieven rioolheffing buitenproportioneel stijgen. In 2025 zoeken we naar mogelijkheden om de kosten zodanig te beheersen dat de kaders van het GWP overeind blijven en geen extra beslag wordt gedaan op de algemene middelen of een meer dan trendmatige tariefstijging nodig is. Voor meer informatie betreffende de kostendekkendheid verwijzen wij u naar de paragraaf lokale heffingen.

Onttrekking egalisatievoorziening riolering                                                             
Deze onttrekking van € 377.000 vloeit deels (€ 198.000) voort uit de structureel hogere rioolonderhoudskosten voor camera-inspecties (€ 100.000), herstel van het hoofdriool (€ 73.000) en peilbuizen (€25.000). Zie ook de lastenkant.
De aanvullende onttrekking van € 179.000 vloeit voort uit het Water- en rioleringsprogramma 2024-2028.

Het nadeel van € 449.000 aan de lastenkant bestaat met name uit hogere structurele riooluitgaven (€ 198.000) en een hogere ROVA-bijdrage voor afvalverwerking (162.000). Het restant van de hogere uitgaven betreft met name een hogere doorbelasting. Voor de toelichting hiervan verwijzen we naar de algemene toelichting in programma 1.

Hogere structurele riooluitgaven                                                                                               
Dit betreft hogere uitgaven voor camera-inspecties (€ 100.000), herstel van het hoofdriool (€ 73.000) en peilbuizen (€25.000).                          

De bij te ramen riooluitgaven vloeien voort uit het door de raad vastgestelde Gemeentelijk Waterplan Winterswijk (GWP). De extra riooluitgaven worden gedekt uit de onttrekking van de daarvoor bestemde egalisatievoorziening riolering. Zie ook de batenkant.

De camera-inspecties zijn nodig voor de inhaalslag ten aanzien van het risicogestuurde rioolbeheer. Om dit goed te kunnen uitvoeren, zijn extra inspecties nodig. 

Ten aanzien van het herstel van het hoofdriool moeten we meer 'pleisters' plakken, wat kostenverhogend is. Hiermee verlengen we echter de levensduur van de riolering. En dat is kostenverlagend, omdat hier de hierdoor uitgestelde kapitaallasten met betrekking tot de uitgestelde vervangingsinvesteringen tegenover staan. De extra uitgaven voor de peilbuizen zijn ten behoeve van de meting van de grondwaterstanden. Deze metingen worden geautomatiseerd, in tegenstelling tot de huidige handmatig uitgevoerde metingen.     

Hogere ROVA-bijdrage afvalverwerking
Dit betreft hogere uitgaven voor gft, pmd en restafvalcontainers.                                   

Het nadeel aan de lastenkant betreft met name een lagere doorbelasting. Voor de toelichting hiervan verwijzen we naar de algemene toelichting in programma 1.

Het voordelige verschil van € 384.000 bestaat uit € 2.174.000 voordeel aan de batenkant en een nadeel van € 1.790.000 aan de lastenkant. 

Het verschil van € 384.000 bestaat met name uit een structurele verhoging van € 471.000 voor de leges omgevingsvergunning, en een incidenteel begrote winstneming van € 250.000 binnen de grondexploitatie van complex Spoorzone. Het nadelige restantverschil van € 337.000 betreft met name een hogere doorbelasting. Voor de toelichting hiervan verwijzen we naar de algemene toelichting in programma 1.

Leges omgevingsvergunning
Op basis van de prognose van de bouwactiviteiten in de komende jaren, worden de jaarlijkse inkomsten voor de begroting 2025-2028 structureel geraamd op het niveau van de leges in de jaarrekening 2023, te weten € 1.300.000. Ten opzichte van de huidige meerjarenbegroting (€ 835.000) is dit een verhoging van € 465.000. 

Winstneming grondexploitatie complex Spoorzone
In het tweede kwartaal van 2024 is de verkoopovereenkomst met Stichting Zorggroep inzake een kavel in de Spoorzone ondertekend. De kavel wordt in principe in 2025 geleverd. In samenhang met de uitgifte van de grond valt dan in 2025 een gedeelte van het positieve resultaat op het complex Spoorzone Emplacement vrij. Het betreft een bedrag van € 250.000. Dit bedrag is als een incidentele bate in de begroting 2025 verwerkt.  

Het nadeel van € 55.000 aan de lastenkant bestaat met name uit een incidentele uitgave van € 25.000 voor 100% Winterswijk, voor het voeren van online campagnes. Het restant van de hogere uitgaven betreft met name een hogere doorbelasting. Voor de toelichting hiervan verwijzen we naar de algemene toelichting in programma 1.

De belangrijkste begrote kredieten voor 2025 (zie ook bijlage 4) binnen dit programma zijn : 

De storting van € 9 miljoen betreft het voorstel om € 8 miljoen toe te voegen aan de bestaande bestemmingsreserve instandhouding voorzieningen (voorheen genoemd als bestemmingsreserve groot onderhoud maatschappelijk vastgoed).

We houden onze voorzieningen in de benen. Daarvoor was al een reserve instandhouding voorzieningen gevormd van € 2 miljoen. Dat gaan we aanvullen naar € 10 miljoen. Deze reserve bedoeld voor reparaties aan stenen en materieel, maar kan ook worden ingezet om gaten in de exploitatie te repareren. Waar in 2024 de lijn was dat we pas repareren als iets kapot is, maken we deze breder: we repareren zaken op het juiste moment (kan dus ook voordat het kapot gaat).

Daarnaast wordt voorgesteld € 1 miljoen toe te voegen aan een nieuw op te nemen bestemmingsreserve lokale initiatieven. 

We willen initiatieven in onze gemeente stimuleren. Daarvoor vormen we een reserve lokale initiatieven van € 1 miljoen, bedoeld voor cofinanciering van initiatieven. 

Voorstel is deze stortingen van in totaal € 9 miljoen te dekken uit de algemene reserve. Zie ook programma 4.