Programma 3 Wonen en werken in Winterswijk

Winterswijk heeft een uniek landschap met veel bijzondere planten en dieren. Om dit te behouden leggen we veel nadruk op de bescherming en verbetering van de biodiversiteit. Wij vinden een veilige, gezonde leefomgeving met een goede infrastructuur, duurzaamheid en sociale cohesie belangrijk. Die gemeente maken we samen. De betrokkenheid en saamhorigheid van mensen bij hun wijk, buurtschap of dorp vinden we daarin cruciaal. We creëren voor iedereen een waardevolle leefomgeving die schoon, heel en veilig is. Bereikbaarheid en verkeersveiligheid vinden we van groot belang; elke Winterswijker - jong of oud, voetganger, fietser of automobilist - moet zich veilig kunnen voelen en bewegen.  

We houden het centrum aantrekkelijk voor inwoners en bezoekers. 

We stimuleren wijkkracht door het realiseren van een laagdrempelige ingang bij de gemeente voor vragen op alle domeinen.  

Relevante documenten:

• Groenstructuurplan Winterswijk
• Omgevingsvisie buitengebied
• Beleidsvisie landschap en biodiversiteit

• We werken optimaal en transparant samen met ROVA en inwoners. De resultaten meten we door middel van de maandelijkse beeldschouwrapportage en daarnaast voeren we maandelijks gesprekken over verbetermaatregelen.
• We monitoren het aantal (klacht)meldingen ten aanzien van de beeldkwaliteit.

• Wijzigingen in de mate van groenonderhoud en bermbeheer leiden tot een ander straatbeeld. Hierover communiceren we met onze inwoners.
• De eenheidsprijzen zijn in beeld. Hieruit blijkt dat het totale budget voor beheer en onderhoud van de openbare ruimte niet toereikend is om aan gemaakte kwaliteitsafspraken te kunnen voldoen. Hierop is geanticipeerd in de begroting. Echter, het totale budget is onder meer onderhevig aan wijzigingen in areaal en materiaalkosten. Dit brengt een bepaalde onzekerheid met zich mee.

Samen met inwoners en ondernemers zorgen we voor een schone leefomgeving. We waarborgen een optimale milieukwaliteit en richten ons op de basisvoorwaarden gezond, schoon en veilig. Voor het onderhoud van de riolering maken we transparante keuzes op basis van een risicoafweging. Om in de toekomst gezond en veilig te kunnen wonen, verkleinen we de kans op wateroverlast, droogte en hittestress.

Relevante documenten:

• Water- en Rioleringsprogramma 2024-2028.
• Klimaatadaptatiestrategie en uitvoeringsagenda (raadsbesluit september 2022).
• Huishoudelijk grondstoffenbeleid Winterswijk 2024-2030 (raadsbesluit februari 2024).
• Afvalstoffenverordening Winterswijk 2015.
• Uitvoeringsbesluit afvalstoffenverordening Winterswijk 2018. 

In (beeld)schouwrapportages legt ROVA verantwoording af over de geleverde prestaties. Het gaat hier om behaalde resultaten op het gebied van het beheer van de buitenruimte, maar ook op het gebied van afvalinzameling. Deze rapportages geven onder meer inzicht in:

• Het aantal meldingen over de buitenruimte: groen, wegen, water, verlichting et cetera.
• De inzamelprestaties: de ingezamelde hoeveelheid kilogram per inwoner, verdeeld over de fracties restafval, GFT, PMD en papier.
• Het aantal klachten over afvalinzameling. Uitgangspunt is niet meer dan 2,0 klachten per 1.000 aansluitingen.
• Verder monitoren we de voortgang van de maatregelen en acties zoals benoemd in de uitvoeringsagenda van de klimaatstrategie die tot en met 2027 wordt uitgevoerd.

• Voor het behalen van de doelstellingen uit de klimaatagenda en de (zwerf)afvalinzameling is draagvlak en inzet van inwoners nodig. Met uitgebreide communicatie ontstaat hiervoor draagvlak en gaan inwoners hier ook zelf mee aan de slag.
• De komende periode zijn er prijsstijgingen van materialen en uren te verwachten. Hierop is geanticipeerd in de begroting, maar dit blijft onzeker en dus een risico.

Winterswijk wil dat de huidige kwaliteiten - klimaat, biodiversiteit, cultuurhistorisch erfgoed en natuurlijke voorraden - ook beschikbaar zijn voor volgende generaties. Duurzaamheid gaat over het beschermen en behouden van deze waarden. Omdat we wel de gevolgen ondervinden van de verandering van het klimaat, is het ook een ambitie om ons daarop voor te bereiden. In 2050 is Winterswijk klimaatneutraal, energieneutraal en circulair. 

Relevante documenten:

• Akkoord van Groenlo
• Uitvoeringsagenda duurzaamheid januari 2019
• RES 1.0
• Moratorium windturbines

• Gemiddeld bezoeken 120 mensen per maand ons Centrum Duurzaam Winterswijk.
• Gemiddeld hebben we iedere maand duizend digitale bezoekers op ons platform Duurzaam Winterswijk.

Het behalen van de opwekdoelstellingen is sterk afhankelijk van technische factoren, zoals de aansluitingsmogelijkheden op het elektriciteitsnet. Ook is het afhankelijk van politieke keuzes rondom de opwek van duurzame energie. 

We willen dat Winterswijk een aantrekkelijke plaats is om te wonen, te werken en te recreëren. Het buitengebied is een belangrijke parel van Winterswijk en verdient een aanpak waarbij we de handen ineenslaan. In de buurtschappen streven we naar behoud van leefbaarheid. In het centrum komen wonen en culturele functies samen, waarbij ontmoeten, ontdekken en ontplooiing voorop staan. Nieuwe ontwikkelingen krijgen de ruimte, met behoud van kwaliteit van de leefomgeving.  

Relevante documenten:

• Woonvisie gemeente Winterswijk 2020-2025.
• Volkshuisvestelijk afwegingskader woningbouw Winterswijk 2019-2025.
• Structuurvisie kom Winterswijk 2010-2020.
• Groenstructuurplan Winterswijk.
• Omgevingsvisie buitengebied.
• Beleidsvisie landschap en biodiversiteit.
• Centrumvisie 2021.

• Jaarlijks worden gemiddeld 100 woningen gerealiseerd, in totaal 900 nieuwe woningen in de periode 2022-2030. We monitoren het aantal gerealiseerde woningen. Nieuwe woningbouwplannen moeten inspelen op een 'mismatch' tussen vraag en aanbod op de Winterswijkse woningmarkt. (Woon- en Vastgoedmonitor 8RHK)
• Met de Woondeal Achterhoek en de Regionale Woonagenda Achterhoek 2023-2030, hebben wij ons gecommitteerd aan de opgave om 60% betaalbare woningen te bouwen voor 2030.

Dit beleidsveld bestaat uit veel verschillende activiteiten en daarom benoemen wij geen specifieke risico's. In elk project of in elke activiteit worden de risico's zelfstandig afgewogen. Algemene risico's bij gebiedsontwikkeling en wonen zijn prijsstijgingen, denk bijvoorbeeld aan bouw- en investeringskosten. Daarnaast kan ook de stikstofcrisis veel projecten stilleggen. 

Wij koesteren de hoeveelheid en verscheidenheid aan bedrijven in Winterswijk. Bedrijvigheid en de nabijgelegen werkgelegenheid zijn van vitaal belang voor de leefbaarheid en aantrekkingskracht van Winterswijk. Bedrijven moeten voldoende ruimte hebben om zich te ontwikkelen. Samenwerking tussen ondernemers, onderwijs en overheid wordt voortgezet. Wij streven naar een stabiele arbeidsmarkt. 

In samenwerking met de sector zorgen we jaarrond voor voldoende aanbod in vrijetijdsbesteding. We kijken hierbij ook nadrukkelijk naar evenementen.  

We dragen Winterswijk als merk uit, binnen en buiten Nederland. Ook onderhouden we duurzame relaties met regionale, landelijke en buitenlandse samenwerkingspartners. Daarnaast maken we actief gebruik van (Europese) subsidies voor de realisatie van onze activiteiten.  

Relevante documenten:  

• Beleidsnota Economie Winterswijk 2017.
• Omgevingsvisie buitengebied 2019.
• Centrumvisie 2021.
• Raadsbesluit Heroverwegen locatiekeuze bedrijventerrein d.d. 23 maart 2023.
• Nota (EU) regionale samenwerking & lobby 2025-2029.

• Beschikbaarheid van direct uit te geven bedrijventerrein op korte termijn.
• Leegstandsontwikkeling op bedrijventerreinen.
• Langetermijnreservering voor voldoende nieuwe bedrijventerreinen volgens vraag- en aanbodontwikkeling, zoals vastgelegd in het Regionaal Programma Werklocaties.
• Groei van het aantal arbeidsplaatsen in Winterswijk (registratie op basis van de provinciale werkgelegenheidsenquête).
• Aantal vierkante meters leegstand in het winkelcentrum.
• Aantal bezoekers aan het winkelcentrum.
• Aantal toeristische overnachtingen.

• Er is geen vrij uitgeefbaar bedrijventerrein meer beschikbaar. Concrete vraag op korte termijn kunnen we niet bedienen. Wel is De Vlijt beschikbaar, maar dit is niet voldoende voor de lange termijn. Dit stelt bedrijven mogelijk voor de keus om uitbreiding uit te stellen dan wel uit te wijken naar een locatie buiten Winterswijk, met verlies aan werkgelegenheid als gevolg.
• Langetermijneffecten van de coronacrisis en de energiecrisis op centrumondernemers kunnen leiden tot meer leegstand en een minder vitaal winkelcentrum.
• Langetermijneffecten van de coronacrisis en de energiecrisis op de toeristische sector kunnen effect hebben op het investeringsvermogen van de sector, de aanbodcapaciteit en het aantal bezoekers.
• Energiecrisis en andere effecten van de oorlog in Oekraïne verstoren de economische ontwikkeling en leiden tot kortetermijninflatie en mogelijk langetermijnrecessie. Dit werkt door in consumentenvertrouwen en -bestedingen, met gevolgen voor alle economische sectoren.

Van de provincie hebben we een structurele subsidie (tot en met 2029) ontvangen voor biodiversiteit en landschap. Hiermee is het voordeel van € 49.000 aan de batenkant grotendeels verklaard.  

Het nadeel van € 1.459.000 aan de lastenkant bestaat met name uit :

Hogere bijdrage ROVA beheer openbare ruimte 
Het college heeft 3 juni 2025 besloten kennis te nemen van het verbeterproces ten behoeve van een nieuwe samenwerkingsovereenkomst met ingang van 2026, en van een meerjarige tariefontwikkeling voor de BBR-dienstverlening (Beheer Buitenruimte) die ROVA in Winterswijk verricht. Ook stemt het college in met een ingroeimodel voor de jaren 2026 tot en met 2030. Hierbij is als voorwaarde gesteld dat de raad de conceptbegroting 2026-2029 vaststelt, waarin de financiële consequenties van het ingroeimodel zijn verwerkt.  

De financiële consequenties zijn verwerkt in de begroting 2026-2029. Dit is  inclusief de contractueel vastgelegde ROVA-index van 4,35%. De structureel hogere bijdragen vanaf 2026 (prijspeil 2026) zijn €422.000 (2026), €580.000 (2027), €738.000 (2028) en €896.000 (2029). 

Vervanging bestaande gemeentelijke speelvoorzieningen en verhoging onderhoudsbudget 
Op 27 maart 2025 heeft de raad besloten bij de meerjarenbegroting 2026-2029 de structurele financiële consequenties integraal af te wegen. Dit betekent het beschikbaar stellen van een budget van in totaal €661.000 ten behoeve van het vervangen van bestaande gemeentelijke speelvoorzieningen. Ook verhoogt ze het jaarlijkse onderhoudsbudget van € 25.000 naar € 35.000. Dit is verdeeld over de jaren 2026 tot en met 2029. 

2026 : €374.000 (€ 364.000 + € 10.000 extra onderhoudsbudget)

2027 :  € 193.000 (€ 183.000 +10.000)

2028 : € 124.000 (114.000+10.000)

2029 : € 85.000 (€ 50.000 +€ 35.000) 

De hiervoor reeds eerder begrote kredieten van Hakkelerkamp Oost 2026 (€ 103.000) en Bargerbosch 2027 (€ 95.000) zijn afgeraamd. Zie ook bijlage 4 Investeringen.   

Extra onderhoud buitenwegen
De gemeenteraad heeft op 26 juni 2025 de motie 'impuls wegenonderhoud buitengebied' aangenomen. Daarin wordt gevraagd om voor de jaren 2026 en 2027 aanvullend budget in de begroting op te nemen voor de uitvoering van kleine reparaties en preventief onderhoud. Uiterlijk 2026 moet er een nieuw beheerplan wegen worden opgesteld. Voor 2026 is hiervoor € 250.000 en voor 2027 € 200.000 in de begroting opgenomen.   

Verkeersvoorzieningen 
Verzocht wordt het budget structureel met € 50.000 te verhogen voor 2026, 2027 én 2028. Doel is de bebordingsbasis verkeerskundig op orde te brengen naar aanleiding van uitgevoerde inventarisatie en verplichte digitalisering, en het opstellen van het beheerplan (landelijke Datatop15). Vanwege de hoge kosten van het op orde brengen (inclusief sanering, bijplaatsen en aanpassen), worden de werkzaamheden meerjarig uitgesmeerd.

Kleine plantsoenrenovaties
Jaarlijks moeten door diverse omstandigheden meer groenvakken worden gerenoveerd. Doordat de kosten voor beplanting stijgen, wordt voorgesteld het budget structureel met € 25.000 te verhogen.

Biodiversiteit en landschap
Van de provincie hebben we een subsidie ontvangen voor biodiversiteit en landschap (zie ook de batenkant). Voorwaarde is wel dat de gemeente hetzelfde bedrag als cofinanciering beschikbaar stelt.

Uitvoering landschapsontwikkeling (LOP)
Voor het opstellen van gebiedsbeschrijvingen voor deelgebieden van de kom van Winterswijk, stellen wij voor een budget beschikbaar te stellen. Dit als inspiratie en ontwikkelingsrichting voor initiatieven, en als uitwerking voor de Omgevingsvisie kom.

Hogere doorbelasting
Dit betreft de doorbelaste bedrijfsvoering en kapitaallasten, zie bijlage 5 Uitgangspunten.

Het voordeel van € 147.000 aan de batenkant bestaat uit : 

Onttrekking aan de begrote voorziening riolering 
De gemeente heeft een forse achterstand als het gaat om rioolcamerabeelden. Uit de recente inspecties is gebleken dat het stamriool gebreken vertoont (scheurvorming). Omdat het risico van uitstel niet meer verantwoord is, wordt voorgesteld hiervoor in de meerjarenbegroting 2026 tot en met 2029 een extra krediet van € 3.861.000 op te nemen. Zie ook bijlage 4 Investeringen.

Tijdens de uitvoering van het Water- en Rioleringsprogramma (WRP) 2024-2028 is gebleken dat een aantal noodzakelijke investeringen in de riolering - specifiek ten aanzien van het stamriool en het drukrioleringssysteem - niet of onvoldoende is meegenomen. De onttrekking aan de begrote voorziening riolering 2026 tot en met 2029 betreft de uitvoering van het raadsbesluit bij de Bestuursrapportage 2025. Hierin staat als separaat beslispunt opgenomen in te stemmen met de aanvulling op het WRP 2024-2028, en daartoe € 3.861.000 toe te voegen aan de voorziening riolering ten laste van de algemene reserve. De onttrekking van € 28.000 (2026), € 106.000 (2027), € 183.000 (2028) en € 195.000 (2029) betreft het verschil tussen de geraamde riooluitgaven en de inkomsten.     

Structurele verhoging van de afvalstoffenheffing 2026
De contractueel vastgelegde hogere bijdrage voor afvalverwerking aan ROVA van € 36.000 en de begrote lagere ambtelijke inzet van € 31.000, leidt per saldo tot € 5.000 hogere lasten voor de reinigingsbegroting van 2026. Hier tegenover staat een € 50.000 lager geraamde vergoeding voor plastic verpakkingen, metalen verpakkingen en drankenkartons (PMD). Dit leidt op basis van een kostendekking van 100% tot een (structurele) verhoging van de afvalstoffenheffing voor 2026 met € 55.000. 
  
Structurele verhoging van de rioolheffing 2026  
De structurele verhoging van € 114.000 voor de rioolheffing voor 2026 vloeit voort uit de Consumentenprijsindex (CPI) 2026 van 2,6%, conform het WRP.   

Structurele aframing van de vergoeding voor de inzameling van plastic verpakkingen, metalen verpakkingen en drankkartons (PMD)  
De overeenkomst met Verpact is met een jaar verlengd tot en met 2025. Er is op dit moment landelijk nog geen overeenkomst tussen VNG/NVRD/verpakkend Nederland over de vergoeding vanaf 2026 voor ingezameld PMD.

ROVA adviseert om die reden een voorzichtige vergoeding van € 261 per ton zuiver PMD als grondslag te nemen voor de begroting 2026. Op basis van het aantal ingezamelde ton PMD in 2024 (1.301 ton zuiver PMD), betekent dit dat we structureel € 50.000 minder begroten dan in 2025. Dit betekent € 274.000 (2026) in plaats van € 324.000 (2025). Mogelijk lopen we een financieel risico. Hoe groot dit risico is, kunnen we op dit moment niet aangeven.    

Het nadeel van € 242.000 aan de lastenkant bestaat met name uit  :

Rioolcamera-inspecties respectievelijk preventief onderhoud 
De gemeente heeft een forse achterstand in rioolcamerabeelden. Zie ook de batenkant en bijlage Investeringen. De investeringsopgave kan toenemen indien uit aanvullende inspecties meer gebreken blijken. De bedoeling is om een paar extra vraagtekens op te lossen door een camera-inspectie uit te voeren. Hoe eerder wij dit in beeld hebben, hoe beter we effectieve maatregelen kunnen nemen door juiste keuzes te maken. Daarom is er het verzoek om het budget voor rioolcamera-inspecties structureel met € 50.000 te verhogen.  

Budget Huishoudelijk grondstoffenbeleidsplan (HGB)
Deze structurele uitgave is de tegenhanger van de structurele inkomst uit single-use plastic (SUP) van € 102.000, die in tegenstelling tot de uitgave wel was opgenomen in de begroting voor 2025. Voorstel is om dit budget conform het raadsbesluit van 29 februari 2024 alsnog in de begroting voor 2026 op te nemen.  

Hogere bijdrage afvalverwerking aan ROVA 
Dit betreft de contractueel vastgelegde hogere bijdrage voor afvalverwerking aan ROVA, met name veroorzaakt door hogere verwerkingstarieven. Denk bijvoorbeeld aan de CO2-heffing op restafval.

Hogere bijdrage ROVA voor onderhoudsuitgaven riolering 
Dit betreft de contractueel vastgelegde ROVA-indexering van 4,35% in 2026. 

Doorbelaste bedrijfsvoering en kapitaallasten 
Voor de hogere doorbelaste bedrijfsvoering en kapitaallasten, zie bijlage 5 Uitgangspunten. 

Het nadeel van € 194.000 aan de lastenkant bestaat met name uit de structurele bijraming van € 183.000 ten behoeve van de Omgevingsdienst Achterhoek, en de structurele bijraming van € 24.000 voor de plaagdierenbestrijding.

Omgevingsdienst Achterhoek
De omgevingsdienst heeft zijn begroting voor 2026 opgesteld. Voor Winterswijk betekent dit, als gevolg van indexering en hogere kosten voor specialistische adviezen en  bedrijfsvoering, een hogere bijdrage van € 183.000.

Plaagdierenbestrijding
Sinds de veranderde wetgeving in 2023 vraagt de aanpak en beheersing van onder andere de rattenpopulatie in de openbare ruimte andere en intensievere maatregelen. Om te blijven voldoen aan de zorgtaak op het gebied van het voorkomen van schade en ziekten (volksgezondheid), leidt dit tot hogere kosten. Daarom wordt voorgesteld om het budget structureel met € 24.000 te verhogen.  

Het voordelige resultaat aan de batenkant van € 608.000 bestaat met name uit hogere inkomsten vanuit leges voor de omgevingsvergunning. De verwachting is dat de eerstkomende paar jaar een aantal grote bouwprojecten wordt vergund. Daarna zullen de leges voor de omgevingsvergunning waarschijnlijk weer op een lager niveau liggen. 

Het nadelige resultaat aan de lastenkant van € 166.000 bestaat met name uit: 

Wijkaanpak 
Om invulling te kunnen geven aan de op 27 juni 2024 bij de Kaderbrief 2025 aangenomen motie 'M8 gezonde wijkaanpak', wordt voorgesteld een structureel budget van € 50.000 in de begroting voor 2026 op te nemen. Dit ten behoeve van het ontplooien en realiseren van initiatieven. Daarnaast is de motie uitgevoerd door de functie van wijkregisseur in de formatie op te nemen.

Hogere doorbelasting bedrijfsvoering en kapitaallasten
Voor de hogere doorbelaste bedrijfsvoering en kapitaallasten, zie bijlage 5 Uitgangspunten. 

Het voordelige resultaat aan de batenkant van € 89.000 bestaat met name uit de bijraming van € 86.000 van de belastinginkomsten. Dit betreft toeristenbelasting (€ 46.000) en forensenbelasting (€ 20.000), gezien de toename van het aantal overnachtingen in Winterswijk. De verwachting is dat deze lijn zich doorzet. De reclamebelasting neemt met € 20.000 toe, wat wordt gecompenseerd door een hogere reclameheffing (afdracht).

Het nadelige resultaat aan de lastenkant van € 92.000 komt vooral door de structureel hogere reclameheffing (afdracht) van € 30.000, de bijraming van het online budget voor 100% Winterswijk van € 25.000 en de bijraming van het budget voor de uitvoering van de vrijetijdseconomie. De structureel hogere reclameheffing (afdracht) is terug te zien aan de batenkant.

Bijraming online budget 100% Winterswijk 
De digitale campagne 100% Winterswijk loopt af. Omdat de campagne zeer succesvol is geweest, stellen wij voor deze met twee jaar te verlengen. 

Bijraming budget uitvoering vrijetijdseconomie
Voor de ondersteuning van het organiseren van evenementen, wordt voorgesteld om voor 2026 en 2027 een bedrag van € 20.000 beschikbaar te stellen.

De belangrijkste begrote kredieten voor 2026 binnen dit programma staan hieronder weergegeven. Voor een toelichting op de geraamde kredieten voor 2026 tot en met 2029 wordt verwezen naar bijlage 4 Investeringen.   

Binnen dit programma zijn er geen aanpassingen geweest ten aanzien van de onttrekkingen en toevoegingen aan de reserves.