Programma 2 Meedoen in Winterswijk

We willen onze culturele instellingen en ons erfgoed behouden en versterken, omdat ze belangrijk zijn voor de aantrekkelijkheid van Winterswijk.

Relevante documenten:

• Cultuurnota
• Museumvisie
• Erfgoednota ‘Wi-j doet ’t samen’
• Archeologische monumentenzorg in de gemeente Winterswijk
• Beleidsnota Aardkundige waarden in Winterswijk
• Kerkenvisie Oost Achterhoek

De culturele instellingen hebben moeilijke jaren gehad door corona. Als gemeente hebben we hen zo goed mogelijk ondersteund. Binnen het project 1572 hebben we veel activiteiten georganiseerd, van muurschilderingen tot een drukbezochte kerst op de Lappenbrink. Dit was ook bedoeld om het culturele leven na corona te stimuleren. Het project was succesvol. Ook was het een mooi voorbeeld van samenwerking tussen de culturele instellingen en ondernemers in Winterswijk zoals bedoeld in de Museum- en Centrumvisie. 

De culturele instellingen hebben last van de gevolgen van de hoge energieprijzen. Zij kunnen een beroep doen op het gemeentelijk noodfonds.

De waardering van bewoners voor de lokale cultuur en geschiedenis blijkt uit het winnen van de BNG Bank Erfgoedpublieksprijs 2022.

In Winterswijk staan we voor een sterke sport- en beweeginfrastructuur. Sport en bewegen maakt onze inwoners vitaal en stimuleert ontmoetingen.

Relevante documenten:

• Sportnota
• Brede regeling combinatiefuncties
• Lokaal sportakkoord
• Regionaal sportakkoord

• De sportverenigingen vertegenwoordigen 33% van de inwoners. 50% van de sportverenigingen participeren in programma’s en activiteiten van Actief Winterswijk. 

De gesubsidieerde sportverenigingen vertegenwoordigen 25% van  de inwoners. Het aantal actieve sporters bedraagt 45%. Bijna alle sportverenigingen participeren in activiteiten van  Actief Winterswijk. Dit varieert van het bijwonen van voorlichtingsavonden tot het organiseren en deelnemen aan activiteiten van Actief Winterswijk.

• De Achterhoekse gemeenten geven op thema’s een boost aan Achterhoek in Beweging.

Gezamenlijk zetten we in op programma’s als Old Stars (sportstimulering voor ouderen), lokale sportakkoorden, uniek sporten, evenementen en talentontwikkeling. Verder monitoren we bij de verenigingen hoe het gaat en waar men staat. 

• Door het sportakkoord Winterswijk sluiten externe organisaties als onderwijs, zorg en bedrijfsleven zich aan bij activiteiten voor sport en bewegen in Winterswijk. 

Onderwijs, zorg en bedrijfsleven hebben zich inderdaad aangesloten bij het sportakkoord en participeren in werkgroepen. Met verschillende programma's hebben we zo'n 3.000 mensen bereikt.

Doel van dit programma is om sport betaalbaar en laagdrempelig te houden. Ook in  2022 hebben we hiervoor samengewerkt met veel partijen zoals scholen. Actief Winterswijk was actief in buurten en op scholen om vooral mensen te bereiken die niet uit zichzelf in actie komen.  Nadat de coronamaatregelen waren afgeschaft konden weer volop activiteiten georganiseerd worden. De beweegroute is ingezet om laagdrempelig, goedkoop sporten in de openbare ruimte te stimuleren. Ook regionaal hebben we samengewerkt aan aansprekende beweegactiviteiten. Met de activiteiten hebben we ongeveer 3.000 mensen bereikt.

Iedereen doet mee en niemand staat aan de kant.

Relevante documenten-

• Integrale verordening sociaal domein
• ‘Samen aan het stuur’
• Beleidskader 2018-2022 Sociaal Domein ‘Meedoen in Winterswijk’
• Beleidsnotitie Wet inburgering 2022

• Het uitkeringsbestand neemt maximaal 3,5% toe (als gevolg van de coronacrisis).

Het uitkeringsbestand is afgenomen met 3,6%, vooral door een lagere instroom dan in 2021. 

• Uitkomen met rijksbudget voor de inkomensvoorzieningen.

We komen niet uit met het rijksbudget voor de inkomensvoorzieningen. Het rijksbudget is ten opzichte van 2021 sterk gedaald. Daardoor waren de uitgaven voor de inkomensvoorzieningen hoger dan het ontvangen budget.   

Doel van dit programma is om zoveel mogelijk mensen naar werk en (financiële) onafhankelijkheid te begeleiden. In de opgave Armoede werken we daarom structureel aan het bestrijden van armoede. Onze evaluatie vormt de basis voor maatregelen om armoede duurzamer te bestrijden.

Fijnder ontwikkelt de doorgaande ontwikkellijn om zo veel mogelijk mensen te laten uitstromen naar (betaald) werk. Met de arbeidsmatige dagbesteding van Fijnder is hierin een belangrijke stap gezet. Mensen met een laag inkomen ondersteunen we met speciale regelingen. Met dit minimabeleid kunnen zij en hun kinderen blijven meedoen in de samenleving.  In 2022 hebben we de energietoeslag uitbetaald aan mensen met een laag inkomen, als tegemoetkoming in de hoge energiekosten.

De nieuwe Wet inburgering is ingevoerd. Doel hiervan is dat nieuwkomers zich zelfstandig kunnen redden in de Nederlandse samenleving. De gemeente heeft de integrale regie. 

De instroom van Oekraïense vluchtelingen was een onverwachte gebeurtenis in 2022. We hebben  in hoog tempo de opvang van 175 Oekraïners in de Vredense Hof gerealiseerd.

Gelijke kansen voor ieder kind, we bieden kinderen optimale ontwikkelingskansen.

Relevante documenten:

• Visie onderwijsvoorzieningen gemeente Winterswijk
• Notitie onderzoek Realisatie onderwijs visie gemeente Winterswijk
• Beleidsnotitie Voor- en vroegschoolse educatie (VVE)
• Integraal huisvestingsplan 2021-2037

• Aantal deelnemers voor- en vroegschoolse educatie: 80

Het aantal deelnemers aan de VVE is 97. In 2022 is ruim voldaan aan de indicator voor het aantal deelnemende peuters bij de VVE.

• Percentage geïndiceerde deelnemers VVE-peuteropvang: 98% 

In 2022 is 75% van het aantal peuters met een indicatie voor VVE-peuteropvang gestart met VVE. De overige 25% heeft wel VVE nodig, maar ouders besloten om het kind niet aan te melden. Enkele kinderen zijn wel naar bijvoorbeeld logopedie gegaan. Dat aantal is ongeveer 8% van de kinderen met een VVE-indicatie. Daarmee komt het totaal op 83% voor kinderen die wel hulp krijgen van een professional.

• Aantal uitgereikte Goethe-certificaten: 60

In 2022 zijn geen Goethe-certificaten uitgereikt. 

• Percentage leerlingen dat zonder diploma van school afgaat (voortijdige schoolverlaters) is lager dan het regionale gemiddelde: 1,4%.

Het percentage is in 2021 1,78. De cijfers van 2022 zijn nog niet beschikbaar.

Met dit programma willen we kinderen zoveel mogelijk gelijke kansen te bieden. Daarvoor zetten we Voor- en vroegschoolse educatie (VVE) in. Het bereik van dit aanbod is goed, maar nog niet optimaal. Nog niet alle ouders maken er gebruik van.

Gelijke kansen bieden we ook door de bouw van nieuwe scholen waar gewerkt wordt volgens het principe van het Integraal Kindcentrum (IKC). De planvorming voor de bouw van nieuwe scholen ligt op koers. 

De bevordering van het Duitstalig onderwijs stagneert. Er zijn geen Goethe-certificaten uitgereikt.

Winterswijk heeft een veelzijdige economie met een sterke industrie, een succesvol winkelcentrum, omvangrijk toerisme, hoogwaardige zorg en een bedrijvig buitengebied, waar landbouw en ander ondernemerschap in balans zijn met de natuurlijke omgeving.
De verschillende sectoren versterken elkaar en dat maakt onze economie minder kwetsbaar. Het zorgt voor een omvangrijke, gevarieerde arbeidsmarkt waar ieder passend werk kan vinden.

Relevante documenten:

• Beleidsnota Economie Winterswijk 2017
• Omgevingsvisie buitengebied 2019
• Centrumvisie 2021
• Raadsbesluit locatiekeuze nieuw bedrijventerrein 2021

• Beschikbaarheid van direct uit te geven bedrijventerrein op korte termijn.

De gemeente heeft Steenfabriek de Vlijt aangekocht. Daarmee beschikt de gemeente over 4,8 ha bedrijventerrein dat op korte termijn uitgeefbaar is. De uitgifte van de Spoorzone verkeert in een vergevorderd stadium.

• Lange termijn reservering voor voldoende nieuwe bedrijventerreinen volgens vraag- en aanbodontwikkeling, zoals vastgelegd in het Regionaal Programma Werklocaties.

Het locatiekeuzeonderzoek voor een nieuw bedrijventerrein is opgestart.

• Groei van het aantal arbeidsplaatsen in Winterswijk (registratie op basis van de provinciale werkgelegenheidsenquête).

De werkgelegenheid in Winterswijk is in 2021 gegroeid met 0,3 % ten opzichte van 2020. De groei over de afgelopen vier jaren bedraagt 7%. Half 2023 komen de werkgelegenheidscijfers over 2022 beschikbaar.

• Het aantal toeristische overnachtingen groeit met gemiddeld 5% per jaar, van 750.000 in 2019 naar 1.000.000 in 2025 (registratie op basis van tweejaarlijks onderzoek door Achterhoek Toerisme).

Landelijke cijfers laten zien dat het aantal toeristische overnachtingen goed herstelt. Het binnenlandse toerisme is zelfs gegroeid met 11% in 2022 ten opzichte van 2019. Het inkomende toerisme heeft door corona een hardere klap gekregen, maar herstelt ook. In 2022 is het met 55% gegroeid ten opzichte van 2021. Toch ligt het nog 21% achter op 2019. Het sterkste herstel zien we vanuit Duitsland: dit ligt nog maar 5% achter op 2019.

In 2023 voert Achterhoek Toerisme een onderzoek uit naar de verblijfsrecreatie in de Achterhoekse gemeenten. Het beeld voor Winterswijk lijkt in ieder geval positief. De sterke landelijke groei van het binnenlandse toerisme en het sterke herstel vanuit Duitsland zijn gunstig voor Winterswijk. Daaraan geven we vanuit het coronaherstelbudget een extra impuls met de inzet van 100% Winterswijk op het terugwinnen van centrumbezoekers en toeristische gasten, onder andere uit Duitsland. Ondanks oorlog en energiecrisis verwacht het Nederlands Bureau voor Toerisme & Congressen een verder herstel in 2023, met een binnenlandse groei van 2% en groei vanuit het buitenland met 16%.

• Geen toename van het aantal vierkante meters leegstand in het Winterswijkse winkelcentrum.

De leegstand in het kernwinkelgebied bedroeg 4.750 m2 in juli 2022. In juli 2021 was dat 5.370 m2. De winkelleegstand buiten de kern bedroeg in juli 2022 1.250 m2. Een jaar eerder was dat 45 m2.

• Toename van het aantal bezoekers van het Winterswijkse winkelcentrum.

We beschikken op dit moment niet over een betrouwbare geautomatiseerde continue telling. De handmatige telling in april 2022 telt 52.100 bezoekers per week. In juni 2021 was dat 46.400.

Met het aankopen van Steenfabriek De Vlijt is een belangrijk stap gezet voor de benodigde kortetermijnontwikkelruimte voor de Winterswijkse industrie. De locatiekeuze van een nieuw bedrijventerrein in 2023 is hiervoor noodzakelijk.

Met het opstellen van de centrumvisie is een goede basis gelegd voor de ontwikkeling van ons winkelcentrum. De herinrichting van de markt is hierin een belangrijke stap. Vanuit het coronaherstelbudget heeft 100% Winterswijk een marketingimpuls gegeven aan het terugwinnen van centrumbezoekers en toeristische gasten, onder andere uit Duitsland. Vanuit ditzelfde budget heeft 100% Winterswijk een marketingimpuls gegeven aan de bekendheid van Winterswijk als aantrekkelijke woon- en werkomgeving.

Vereniging Ondernemers Buitengebied is gestart met het project ‘Buitengebied zoekt ondernemende bewoners’. De gemeente en regio ondersteunen dit project. Hiermee werken we aan de economische vitaliteit en leefbaarheid van het buitengebied voor de lange termijn. 

De hogere baten van € 193.000 worden voornamelijk verklaard door de vrijval van een bedrag van € 160.000 dat gereserveerd was voor het project Maalderij Kottenseweg. 

De lagere lasten van € 1.273.000 worden grotendeels als volgt verklaard.

- lagere lasten Project Wooow                                            €    262.000 V

- lagere lasten gebiedsontwikkeling Steengroeve   € 1.000.000 V

- hogere lasten Maalderij Kottenseweg                         €     160.000 N

We stellen voor het restant voorbereidingsbudget voor het project Wooow van € 262.000 naar 2023 over te hevelen.  Dit voorstel vloeit voort uit het besluit van de raad van 22 december 2022 om naast de uitwerking van het stedenbouwkundig plan en bijbehorende gebiedsexploitatie ook maximaal twee varianten voor toekomstbestendige huisvesting op alternatieve locaties en/of bestaande gebouwen te onderzoeken.

Ook voor het project gebiedsontwikkeling Steengroeve stellen we voor het budget van € 1.000.000 naar 2023 over te hevelen. Dit bedrag is door het college en raad toegezegd aan Stichting Terra Temporalis voor de realisatie van het Steengroeve Museum. 

De toegekende provinciale subsidie voor de Maalderij Kottenseweg hebben we moeten terugbetalen aan de provincie. Het project ging namelijk niet door (zie ook toelichting hierboven bij de baten).

Het nadeel bij de baten van € 99.000 wordt grotendeels als volgt verklaard.

- lagere baten Tozo                                                                  € 188.000 N

- lagere baten Bijstandsverlening zelfstandigen    €    45.000 N

- hogere baten ziektegeld Wsw-medewerkers       €    47.000 V

- hogere LIV-uitkering Sw-medewerkers                    €    45.000 V

- hogere baten Hulp aan Oekraïners                             € 149.000 V

- lagere baten Inburgeringsvoorzieningen                € 106.000 N

We moesten in 2022 een bedrag van de Tijdelijke overbruggingsregeling zelfstandig ondernemers (Tozo) terugbetalen aan het Rijk. Deze gelden stonden volgens afspraak geparkeerd bij Fijnder.

Daarnaast moesten we in 2022 ook een bedrag terugbetalen aan het Rijk vanuit de regeling Bijstandsverlening zelfstandigen.

In 2022 hebben we meer ziektegeld ontvangen voor de Wsw-medewerkers.

De lage inkomensvoordeel-vergoeding (LIV) vanuit het Rijk is hoger uitgevallen.

We hebben vanuit het Rijk een voorschot ontvangen voor de kosten voor de opvang van ontheemden uit Oekraïne. Dit bedrag is hoger uitgevallen dan verwacht. Het deel van het ontvangen voorschot boven de werkelijke uitgaven is gereserveerd voor 2023.

De uitgaven voor de inburgeringsvoorzieningen zijn in 2022 lager uitgevallen dan het ontvangen rijksbudget. De niet bestede rijksmiddelen zijn geboekt naar de  post Vooruitontvangen zodat deze beschikbaar blijven voor 2023.

Het voordeel bij de lasten van € 171.000 wordt grotendeels als volgt verklaard.

- lagere lasten uitvoeringskosten Fijnder          €    60.000 V

- lagere lasten re-integratie                                       €     65.000 V

- hogere personeelslasten Sw-medewerkers   € 144.000 N

- hogere lasten Algemene bijstand                         € 331.000 N

- lagere lasten TOZO                                                       € 188.000 V

- lagere lasten inburgeringsvoorzieningen        € 148.000 V

- hogere lasten Hulp aan Oekraïners                    € 149.000 N

- lagere lasten Energietoeslag                                   € 416.000 V

- hogere lasten Bijzondere Bijstand                       € 105.000 N

-hogere lasten noodfonds bestaanszekerheid €   54.000 N

De uitvoeringskosten Fijnder en de lasten voor re-integratie zijn in 2022 lager uitgevallen.

De personeelskosten van de Sw-medewerkers zijn in 2022 met name door het uitbetalen van transitievergoedingen hoger uitgevallen dan begroot.

De uitgaven Algemene bijstand zijn lager uitgevallen dan in 2021. Door een fors lager rijksbudget is er ten opzichte van het rijksbudget echter wel een overschrijding geweest.

We moesten in 2022 een bedrag van de Tozo terugbetalen aan het Rijk. Deze gelden stonden volgens afspraak geparkeerd bij Fijnder (zie ook toelichting bij de baten). Per saldo zijn deze posten budgetneutraal.

Het beschikbare budget voor de inburgeringsvoorzieningen is in 2022 niet volledig benut. Dat komt doordat de instroom van personen die vallen onder de nieuwe inburgeringswet is achtergebleven. De gelden moeten beschikbaar blijven voor de inburgeringsvoorzieningen. Daarom stellen we voor een bedrag van € 134.000 over te hevelen naar 2023.

De werkelijke uitgaven voor de opvang van ontheemden uit Oekraïne zijn hoger uitgevallen dan vooraf begroot. De werkelijke kosten worden echter volledig door het Rijk gecompenseerd (zie ook toelichting bij de baten).

De lasten voor de energietoeslag zijn lager uitgevallen dan het ontvangen rijksbudget. We stellen voor om het resterende budget van € 416.000 over te hevelen naar 2023. Dan kunnen we dit budget gebruiken voor de voorgenomen verhoging van de inkomensnorm in 2023.

De uitgaven voor Bijzondere bijstand zijn in 2022 hoger uitgevallen. 

De Raad heeft ultimo 2022 het noodfonds bestaanszekerheid in het leven geroepen. De toegezegde budgetten hebben we niet meer voor 2022 in de begroting op kunnen nemen en derhalve is er voor 2022 een overschrijding.

De baten zijn € 116.000 lager uitgevallen. Dat komt door de kwijtschelding van de marktgelden binnen het Crisis- en herstelplan 2.0 vanwege corona in 2022 .

De uitgaven voor het Crisis- en herstelplan 2.0 zijn € 375.000 lager uitgevallen.  Hiermee is het voordeel van € 410.000 bij de lasten grotendeels verklaard.

Hieronder een toelichting op bovengenoemd plan:

1. Stimuleringsmaatregelen die zowel de landbouw als de natuur ten goede komen: 
Staring Advies maakt een rapport over de toepassingsmogelijkheden bermmaaisel op agrarische grond in de gemeente Winterswijk. De kosten voor de rapportage zijn € 11.980 exclusief btw. De helft daarvan is bij opdracht betaald. Dit betekent dat het hiervoor begrote bedrag van € 50.000 deels vrijvalt. 
2. De crisisbijdrage sport schrappen voor 2022. Hiervoor was € 75.000 gereserveerd. Dit is verwerkt door in de begroting geen rekening meer te houden met deze crisisbijdrage. Daardoor is een onttrekking aan de algemene middelen niet nodig. 
3. Uitvoeren van een cadeaubonnenactie voor 100% Winterswijk € 50.000. Deze is uitgevoerd eind 2022.
4. Verlagen lokale lasten, zoals ook in 2021 is gedaan ter grootte van € 250.000. Denk aan marktgelden, precariobelasting terrassen en reclamebelasting. Dit is in de begroting geregeld door deze inkomsten niet te ramen. Daardoor is een onttrekking aan de algemene middelen niet nodig.
5. Overige: hiervoor was een budget van € 25.000 gereserveerd. In het Crisis- en herstelplan 2.0, onderdeel van de kadernota 2022, schreven we dat we meer inzicht wilden krijgen in psychische klachten door de coronapandemie. Datalab GO heeft dit onderzocht. De samenvatting van dit onderzoek is te vinden op https://storymaps.arcgis.com/collections/4c3d4526b1214b0e8e56a92d561737c0?item=1. Vergeleken met andere leeftijdsgroepen blijkt sinds de pandemie vooral onder de jeugd sprake van meer verveling. Ook voelt een groter deel van de jeugd zich vaker bang, eenzaam en/of gestrest. Daarom investeren we vanuit dit budget ‘overig’ in het stimuleren van jongeren om elkaar weer te ontmoeten en om leuke dingen te doen. Hiervoor zijn middelen zoals airhockey, karaoke en een tafelvoetbalspel aangeschaft en is ook een activiteit georganiseerd. Hiervoor is  € 19.531 gebruikt. 

Aangezien de kosten voor het Criris- en herstelplan 2.0 lager zijn uitgevallen is de onttrekking aan de reserve ook lager uitgevallen.

Naast bovenstaand plan is ook het Herstelplan coronacrisis nog actief. Hieronder een korte toelichting op dit herstelplan.

De eerste maanden van 2022 golden nog diverse corona-beperkende maatregelen, waaronder zelfs een periode van lockdown. In die periode zijn nog een beperkt aantal verstrekkingen gedaan vanuit het sinds 2020 bestaande Crisis- en herstelbudget. De grootste uitgaven hadden betrekking op een extra subsidie voor Stichting Museum Villa Mondriaan en de verduurzaming van Theater De Storm. Daarnaast zijn diverse maatregelen uitgevoerd uit het Crisis- en herstelbudget 2.0, zoals opgenomen in de programmabegroting 2022.

In het coalitieakkoord van juni 2022 is beschreven dat het budget Herstelplan coronacrisis intact blijft totdat er minstens één jaar geen corona-beperkende maatregelen gelden. Bij de tweede prognose 2022 is het restantbudget 2022 overgeheveld naar 2023. Naar verwachting valt het budget half 2023 vrij.

Het nadeel bij de baten van € 393.000 wordt als volgt verklaard.

- lagere baten Nationaal Programma Onderwijs        € 284.000 N

- lagere baten Aanpassingen schoolgebouwen            € 142.000 N

De inkomsten vanuit het Rijk zijn bij beide onderdelen wel ontvangen, alleen zijn de uitgaven nog niet volledig gerealiseerd. Dit betekent dat de niet bestede Rijksmiddelen op de post Vooruitontvangen geboekt moeten worden. Zo blijven deze gelden beschikbaar in het volgende jaar. De verantwoording van de inkomsten moet gelijk oplopen met de uitgaven.

Het voordeel bij de lasten van € 600.000 wordt grotendeels als volgt verklaard.

- lagere lasten aanpassing schoolgebouwen             € 142.000 V

- lagere lasten Nationaal Programma Onderwijs   € 426.000 V

De geplande aanpassingen aan de schoolgebouwen hebben in 2022 niet plaatsgevonden. Het gaat om een specifieke uitkering vanuit het Rijk. Bovendien gaan de aanpassingen wel plaatsvinden. Daarom stellen we voor het budget over te hevelen naar 2023 (zie ook toelichting bij de baten).

We stellen voor de niet bestede middelen voor het Nationaal Programma Onderwijs over te hevelen naar 2023. De middelen moeten beschikbaar blijven voor het Nationaal Programma Onderwijs, omdat het een specifieke uitkering van het Rijk betreft (zie ook toelichting bij de baten).