Programma 3 Wonen en werken in Winterswijk

Winterswijk heeft een uniek landschap met veel bijzondere planten en dieren, om dit te behouden leggen we veel nadruk op biodiversiteit. Wij vinden een gezonde leefomgeving met goede infrastructuur, duurzaamheid en sociale cohesie belangrijk. De betrokkenheid en saamhorigheid van mensen bij hun wijk, buurtschap of dorp vinden we daarin cruciaal.  We creëren voor iedereen een waardevolle leefomgeving die schoon, heel en veilig is. Bereikbaarheid en verkeersveiligheid vinden we van groot belang; elke Winterswijker jong of oud, voetganger, fietser of automobilist moet zich veilig kunnen voelen en bewegen.  

We houden het centrum aantrekkelijk voor inwoners en bezoekers. 

We stimuleren wijkkracht door het realiseren van laagdrempelige ingang bij de gemeente voor vragen op alle domeinen. 

We starten met een pilot voor een wijkregisseur met de primaire focus op Winterswijk-Oost en hanteren hierbij het volgende participatiekader.

Relevante documenten:

• Groenstructuurplan Winterswijk;
• Omgevingsvisie buitengebied;
• Beleidsvisie landschap en biodiversiteit. 

Indicatoren:

We werken optimaal en transparant samen met Rova en inwoners. De resultaten meten we middels de maandelijkse beeldschouwrapportage en daarnaast voeren we maandelijks gesprekken over verbetermaatregelen. 

We bevorderen de biodiversiteit en communiceren met inwoners over de gevolgen voor de beeldkwaliteit.

Aan het eind van 2023 hebben we ervaringen opgedaan met een wijkregisseur en hebben we een procesvoorstel voor de volgende wijkaanpak klaarliggen. 

Risico's:

Maatregelen die zorgen voor meer biodiversiteit en duurzaamheid, gaan zorgen voor een ander straatbeeld. Met uitgebreide communicatie zorgen we ervoor dat inwoners begrip krijgen voor de nieuwe inrichting.

De komende periode zijn er prijsstijgingen van materialen en uren te verwachten. Hierop is geanticipeerd in de begroting, maar dit blijft wel een risico, omdat dit nooit exact te voorspellen is. 

Samen met inwoners en ondernemers zorgen we voor een schone leefomgeving. We waarborgen een optimale milieukwaliteit en richten ons op de basisvoorwaarden; gezond, schoon en veilig. 
Voor het onderhoud van riolering maken we transparante keuzes op basis van en risicoafweging. Om in de toekomst gezond en veilig te kunnen wonen verkleinen we de kans op wateroverlast, droogte en hittestress.

Relevante documenten:

• Gemeentelijk waterplan 2019 – 2023;
• Klimaatadaptatiestrategie en uitvoeringsagenda (raadsbesluit sept. 2022);
• Huishoudelijk grondstoffenbeleid Winterswijk 2013-2017;
• Afvalstoffenverordening Winterswijk 2015;
• Uitvoeringsbesluit afvalstoffenverordening Winterswijk 2018. 

We voldoen aan de beeldkwaliteit voor zwerfafval (bron; maandelijkse (beeld)schouwrapportage Rova

We zetten in op verbetering van de kwaliteit van de ingezamelde grondstoffen.

De maatregelen en acties zoals benoemd in de uitvoeringsagenda van de klimaatstrategie worden in de komende jaren tot en met 2027 uitgevoerd.

Voor het behalen van de doelstellingen uit de klimaatagenda en de (zwerf)afvalinzameling is draagvlak en inzet nodig van inwoners. Met uitgebreide communicatie ontstaat hiervoor draagvlak en gaan inwoners hier ook zelf mee aan de slag.

De komende periode zijn er prijsstijgingen van materialen en uren te verwachten. Hierop is geanticipeerd in de begroting, maar dit blijft onzeker en dus een risico.

Wordt verder uitgewerkt in de opgave Duurzaamheid.

We willen dat Winterswijk een aantrekkelijke plaats is om te wonen, te werken en te recreëren. Het buitengebied is een belangrijke parel van Winterswijk en verdient een aanpak waarbij we de handen in een slaan. In de buurtschappen streven we naar behoud van leefbaarheid. In het centrum komen wonen en culturele functies samen waar ontmoeten, ontdekken en ontplooiing voorop staan. Nieuwe ontwikkelingen krijgen ruimte, met behoud van kwaliteit van de leefomgeving.  

Relevante documenten:

• Woonvisie gemeente Winterswijk 2020 – 2025
• Volkshuisvestelijk Afwegingskader Woningbouw Winterswijk 2019 – 2025
• Beoordelingskader wonen met zorg 2020 t/m 2023
• Structuurvisie kom Winterswijk 2010-2020
• Groenstructuurplan Winterswijk
• Omgevingsvisie buitengebied
• Beleidsvisie landschap en biodiversiteit
• Centrumvisie 2021

• Jaarlijks zijn 120 woningen gerealiseerd of in aanbouw, minimaal 500 in de periode 2022-2027.
• Nieuwe woningbouwplannen moeten inspelen op een “mismatch” tussen vraag en aanbod op de Winterswijkse woningmarkt (Woon- en Vastgoedmonitor 8RHK).

Dit beleidsveld bestaat uit veel verschillende soorten activiteiten en daarom benoemen wij geen specifieke risico's. In elk project of in elke activiteit worden de risico's zelfstandig afgewogen. Algemene risico's bij gebiedsontwikkeling en wonen zijn wel de prijsstijgingen, denk aan bijvoorbeeld bouw- en investeringskosten.  En denk ook aan de stikstofcrisis die veel projecten stil kan leggen. 

Wij koesteren veel bedrijven en de diversiteit ervan. Bedrijvigheid en nabij gelegen werkgelegenheid zijn van vitaal belang voor de leefbaarheid en aantrekkingskracht van Winterswijk. Bedrijven moeten voldoende ruimte hebben zich te ontwikkelen. Samenwerking tussen ondernemers, onderwijs en overheid wordt voortgezet. Wij streven naar een stabiele arbeidsmarkt. 

In samenwerking met de sector zorgen we voor voldoende aanbod “het jaar rond” in vrijetijdsbesteding. We kijken hierbij ook nadrukkelijk naar evenementen.  

We dragen Winterswijk als merk binnen en buiten Nederland uit. We onderhouden duurzame relaties met samenwerkingspartners landelijk, regionaal en over de grens. We maken actief gebruik van (Europese) subsidies voor de realisatie van onze activiteiten.  

Relevante documenten:  

• Beleidsnota Economie Winterswijk 2017;
• Omgevingsvisie Buitengebied 2019;
• Centrumvisie 2021; 
• Raadsbesluit Locatiekeuze nieuw bedrijventerrein 2021;
• Nota Grenszland Gemeente Winterswijk (2022 - 2024).   

• Beschikbaarheid van direct uit te geven bedrijventerrein op korte termijn;
• Leegstandsontwikkeling op bedrijventerreinen;
• Lange termijn reservering voor voldoende nieuwe bedrijventerreinen volgens vraag- en aanbodontwikkeling zoals vastgelegd in het Regionaal Programma Werklocaties; 
• Groei van het aantal arbeidsplaatsen in Winterswijk (registratie op basis van de provinciale werkgelegenheidsenquête);
• Aantal vierkante meters leegstand in het winkelcentrum;
• Aantal bezoekers van het winkelcentrum; 
• Aantal toeristische overnachtingen;
• Aantal leden Grenzhoppers netwerk;
• Aantal aangeboden cursussen en aantal deelnemers Grenzhoppers Business School;
• Aantal toegekende subsidies;
• Aantal georganiseerde lobbybijeenkomsten;
• Aantal gerealiseerde Goethe certificaten.

• Geen vrij uitgeefbaar bedrijventerrein meer beschikbaar. Concrete vraag op korte termijn kunnen we niet bedienen. Dit stelt bedrijven mogelijk voor de keus om uitbreiding uit te stellen dan wel uit te wijken naar een locatie buiten Winterswijk, met verlies aan werkgelegenheid als gevolg;
• Lange termijn effecten van de coronacrisis op centrumondernemers kunnen leiden tot meer leegstand en een minder vitaal winkelcentrum;
• Lange termijn effecten van de coronacrisis op de toeristische sector kunnen effect hebben op het investeringsvermogen van de sector, de aanbodcapaciteit en het aantal bezoekers;
• Energiecrisis en andere effecten van de oorlog in Oekraïne verstoren de economische ontwikkeling en leiden tot korte termijn inflatie en mogelijk lange termijn recessie. Dit werkt door in consumentenvertrouwen en -bestedingen, met gevolgen voor alle economische sectoren;
• Op het gebied van grensoverschrijdende samenwerking, als ook bij lobby en subsidieverwerving zijn geen directe risico’s, behalve het opnieuw oplaaien van de coronacrisis met gevolgen voor de grenswerkers, een nieuwe dip voor de grensoverschrijdende samenwerking die vooral van frequente netwerkmomenten leeft.

Zie hiervoor de algemene toelichting zoals bij programma 1 opgenomen.

In dit beleidsveld is aan de lastenkant een verschil van € 1.323.000 (N). Dit verschil is grotendeels als volgt te verklaren: 

- hogere onderhoudskosten openbaar groen                         € 520.000 N
- hogere onderhoudskosten zandwegen                                   €    80.000 N
- hogere onderhoudskosten buitenwegen algemeen        € 100.000 N
- hogere kosten openbare verlichting stroomverbruik     € 120.000 N
- onderhoud fonteinen                                                                         €    23.000 N
- onderhoudskosten vm. vuilstort Wal Driemark                 €    15.000 N
- uitvoeringsagenda klimaatagenda groen                               €    25.000 N 
- beleidsplan openbare speelplekken                                          €    30.000 N
- applicatie verkeersborden                                                              €    45.000 N
- mobiliteitsplan verkeer (GVVP)                                                   €    35.000 N
- vastgoed en gegevensbeheer                                                        € 135.000 N
- overige ontwikkelingen                                                                    €  195.000 N 

Hogere onderhoudskosten openbaar groen 
Dit bestaat onder andere uit een contractueel vastgelegde hogere  (structurele) bijdrage aan de Rova (€ 204.000) als gevolg van een prijsindexatie van 4,4 %.
Daarnaast heeft de Raad op 27 januari 2022 het geactualiseerde bermbeheerplan vastgesteld. Het  bermbeheerplan geeft invulling aan de uitwerking van de beleidsvisie landschap en biodiversiteit. Het hierbij behorende extra structurele budget bedraagt € 130.000. In het Raadsbesluit werd nog uitgegaan met € 160.000, maar ingeschat is dat een extra budget van € 130.000 voldoende is voor het bermbeheerplan.
Tot slot is voor de bestrijding van de Japanse duizendknoop een structureel budget van € 85.000 en een incidenteel budget 2023 van € 55.000 specifiek voor het gebied Molenveld in de begroting opgenomen.

Hogere onderhoudskosten zandwegen
In het Raadsbesluit van 16 december 2021 is gekozen voor het scenario 'intensiveren onderhoud'.  Dit is nodig om het gewenste kwaliteitsniveau C te handhaven. In de Omgevingsvisie Buitengebied Winterswijk wordt ingezet op behoud van zandwegen en zandpaden als cultuurhistorisch waardevolle landschapselementen. Het hierbij behorende aanvullend structurele budget bedraagt € 80.000. 

Hogere kosten buitenwegen algemeen
Deze kosten zijn noodzakelijk om de technische kwaliteit van bijvoorbeeld de verharding op het gewenste niveau te houden.

Hogere kosten openbare verlichting stroomverbruik
Door prijsstijgingen op elektra is het bestaande budget niet toereikend. Vandaar dat we het budget structureel met € 120.000 verhogen.  

Onderhoud fonteinen
We hebben een structureel exploitatiebudget van € 23.000 voor het waterelement van het Vrijheidspark opgenomen. 

Onderhoudskosten vm. vuilstort Wal Driemark
We hebben een structureel onderhoudsbudget van € 15.000 voor de voormalige vuilstort Wal Driemark opgenomen.  Hier staat een structurele vergoeding van € 5.000 vanuit de Provincie tegenover.

Uitvoeringsagenda klimaatagenda groen
Voor klimaatadaptatie hebben we een extra structureel budget in de begroting opgenomen. In lijn met besluitvorming door de raad in september 2022 en de richtinggevende uitspraak van 2 juni 2022 om in dit dossier een proactieve houding aan te nemen is in de meerjarenbegroting 2023-2026 rekening gehouden met zowel hogere exploitatie- als investeringsbudgetten uit de uitvoeringsagenda. Voor het deel van het onderhoudsbudget groen betekent dit een structurele verhoging van € 25.000.      

Beleidsplan openbare speelplekken
Hiervoor is een incidenteel budget van € 30.000 opgenomen.   

Applicatie verkeersborden
De Rijksoverheid heeft in 2018 een bestuurlijke afspraak gemaakt om bij te dragen aan een versnelde digitalisering van de mobiliteit. Het doel is om 90% van de publieke data in 2023 structureel op orde te hebben en aan te kunnen bieden als open data. Éen van de onderdelen van het lijstje van de data top 15 om de Nederlandse infrastructuur verder te digitaliseren zijn de verkeersborden (ge- en verboden). De gemeente heeft de taak om de meeste van deze informatie te verzamelen en te digitaliseren. Hiervoor is een incidenteel budget van € 30.000 en een structureel budget van € 15.000 opgenomen.  Totaal begroot 2023 is dus € 45.000.

Mobiliteitsplan verkeer (GVVP)
Voor het in 2023 op te stellen mobiliteitsplan verkeer hebben we een incidenteel budget van € 35.000 opgenomen. Dit betreft de update van het verkeerstructuurplan. 

Vastgoed (waaronder snippergroen) en gegevensbeheer
Deze taken zijn tot nu telkens via incidentele middelen afgedekt. Het blijkt echter om structurele taken te gaan die niet op andere wijze kunnen worden ingevuld en waarvan het efficiënter is hiervoor de kennis zelf in huis te halen en te houden.

Overige ontwikkelingen: kleinere mutaties en verschuiving tussen beleidsvelden, zie ook algemene toelichting financiële tabel.

Voor 2023 stijgen de baten met € 370.000 en structureel met € 550.000 vanaf 2024. Hiervan heeft € 200.000 betrekking op de inflatiecorrectie van de afvalstoffenheffing (vanwege gestegen kosten voor afvalverwijdering). Het overige bestaat uit een inflatiecorrectie van de rioolheffing in combinatie met een verrekening met de voorziening onderhoud riolering. Deze voorziening is bedoeld om deels toekomstige investeringen vanuit het gemeentelijk waterplan af te dekken.

De stand van de voorziening laat toe dat we financiële effecten van de investeringen die voortvloeien uit de Uitvoeringsagenda klimaatadaptie (zie ook onder de lasten) verrekenen met de voorziening. Hierdoor kunnen we maximaal inzetten op onze ambities rond klimaatadaptie waarbij de stijging van het rioolheffing beperkt kan blijven tot de inflatiecorrectie (zie ook paragraaf A Lokale heffingen voor de ontwikkeling van de belastingdruk).

De hogere lasten voor dit beleidsveld worden voor € 170.000 veroorzaakt door een contractueel vastgelegde structureel hogere bijdrage aan de Rova voor afvalverwerking als gevolg van prijs stijgingen van afvalverwerking van Groente, Fruit en Tuinafval. Voor het overige bestaat de kostenstijging uit hogere uitgaven voor klimaatadaptatie, onderhoud riolering, elektra drukriolering in het buitengebied en deels uit de doorbelaste bedrijfsvoerings- en kapitaallasten.   

In dit beleidsveld is aan de lastenkant een verschil van € 348.000 (N). Dit verschil is grotendeels als volgt te verklaren: 

Gemeentelijke bijdrage Omgevingsdienst Achterhoek
De gemeentelijke bijdrage aan de Omgevingsdienst Achterhoek stijgt met € 86.000. De stijging is een gevolg van  de jaarlijkse  indexering van de bijdrage en een uitbreiding van taken onder meer op het gebied van bodemtoezicht en asbest. 

We stellen voor om voor klimaatadaptatie extra structureel budget in de begroting op te nemen.  In lijn met besluitvorming door de raad in september 2022 en de richtinggevende uitspraak van 2 juni 2022 om in dit dossier een proactieve houding aan te nemen, hebben we in de meerjarenbegroting 2023-2026 rekening gehouden met zowel hogere exploitatie- als investeringsbudgetten uit de uitvoeringsagenda. Voor het deel van het budget duurzaamheid betekent dit een structurele verhoging van € 158.000.      

Het restant van de aanpassing in de begroting 2023 betreft met name  de doorbelaste bedrijfsvoerings- en kapitaallasten. 

De aanpassing van € 819.000 in de begroting 2023 aan de batenkant bestaat met name (€ 783.000) uit de grondexploitatie. Dit geldt ook voor de aanpassing van € 1.386.000 aan de lastenkant, deze wordt voor € 711.000 verklaard door de grondexploitatie. Per saldo is het begrote resultaat 2023 op de grondexploitatie € 17.000. Dit betreft de rentelast van de strategische positie Narcisstraat. Hierbij verwijzen  we u naar paragraaf G Grondbeleid.  

Het restant van de aanpassing aan de lastenkant van € 675.000 (€ 1.386.000 minus € 711.000) bestaat met name uit  de invoeringskosten van € 100.000 van de Omgevingswet, € 50.000 budget voor Vitaal platteland, € 100.000 voor de wijkaanpak,  € 180.000 voor onder meer versterken dienstverlening en doorbelaste bedrijfsvoerings- en kapitaallasten. 

Invoeringskosten Omgevingswet 
De Omgevingswet treedt naar verwachting op 1 januari 2023 in werking. De Eerste Kamer moet daar in oktober 2022 nog wel een definitief besluit over nemen. Tot de inwerkingtreding moet er nog heel veel gebeuren. Kosten in 2021 en 2022 hadden voornamelijk betrekking op de aankoop en vulling van software en inhuur van externe deskundigheid. Naar verwachting is dat ook in de resterende maanden van 2022 en 2023 nodig, zeker als de uiteindelijke invoeringsdatum nog niet vaststaat (tot nu toe is de datum steeds opgeschoven). Het door de raad in 2018 beschikbaar gestelde invoeringsbudget zal in 2022 of begin 2023 zijn uitgeput. Voorgesteld wordt om voor nog te verwachten invoeringskosten in 2023 € 100.000 in de begroting 2023 op te nemen. Zie tevens toelichting bij Onttrekking bestemmingsreserve Invoeringskosten Omgevingswet.

Vitaal platteland
Voor de gebiedsgerichte aanpak vanuit het programma Vitaal Platteland wordt voor 2023 een incidenteel budget van € 50.000 opgenomen (en € 100.000 incidenteel in 2024).  

Wijkaanpak 
Voor de wijkaanpak hebben wij een incidenteel budget van € 100.000 in 2023 opgenomen voor o.a. het aantrekken van een wijkregisseur en het schrijven van een visie op de wijkaanpak.

Tot slot begroten we binnen dit beleidsveld € 132.000 (waarvan € 46.000) incidenteel om de dienstverlening binnen het fysieke domein (o.a. omgevingsvergunning) te verhogen en hebben we een incidentele post van € 50.000 opgenomen om in 2023 te bezien op welke wijze we het best structureel invulling kunnen geven aan stedenbouwkunde en het klimaatvraagstuk.

Overige ontwikkelingen: kleinere mutaties en verschuiving tussen beleidsvelden, zie ook algemene toelichting financiële tabel.

Toelichting meerjarenbegroting 2024 t/m 2026

De lagere lasten van circa € 2,4 miljoen in 2024 ten opzichte van 2023 betreft met name het in 2023 incidenteel begrote tekort van € 1,4 miljoen binnen de gebiedsontwikkeling van het Project Wooow en de in 2023 incidenteel begrote uitgave van  € 0,7 miljoen voor het bouwrijp maken binnen het complex Eelink.  De hiermee samenhangende wijziging van de boekwaarde is tevens de verklaring van de lagere baten in 2024 ten opzichte van de begroting 2023.    

Het in 2023 incidenteel begrote tekort binnen de gebiedsontwikkeling van het Project Wooow ziet u ook terug bij de begrote onttrekkingen aan de -in dit geval algemene- reserve.

Het verschil van € 225.000 aan de lastenkant wordt als volgt verklaard:
- budget uitvoering economisch beleid               € 50.000 N
- budget grensoverschrijdende activiteiten     € 45.000 N
- budget uitvoering vrijetijdseconomie               € 80.000 N
- overige ontwikkelingen                                             €  50.000 N

Voor de ondersteuning van het uitvoeren van een nieuw locatieonderzoek en het maken van een nieuwe visie is het wenselijk een budget beschikbaar te hebben voor het inwinnen van (extern) advies.
Om uitvoering te geven aan de nota 'Gros' (grensoverschrijdende activiteiten) wordt een budget opgevoerd van € 45.000.

Voor de ondersteuning / advisering bij het actualiseren van de visie vrijetijdseconomie hebben we een budget opgevoerd van € 30.000. Daarnaast is er € 50.000 opgenomen voor de ondersteuning bij het organiseren van evenementen door externen.

Overige ontwikkelingen: kleinere mutaties en verschuiving tussen beleidsvelden, zie ook algemene toelichting financiële tabel.

De belangrijkste begrote kredieten 2023 (zie ook bijlage 4) binnen dit programma zijn : 

- project Hakkelerkamp fase 1             € 1.958.000 N
- project de Pas                                              € 2.154.000 N
- project Groenloseweg                            € 2.346.000 N
- klimaatadaptatie                                       €     700.000 N
- buitenwegen                                                €     770.000 N 
- laanbomen                                                    €     244.000 N 

Naast deze investeringen is er nog een energiefonds beschikbaar (stand fonds: € 1.750.000) waaruit leningen in het kader van duurzaamheid kunnen worden verstrekt. Dit is echter geen onderdeel van bijlage 4 omdat het hier niet om een eigen investering gaat waar kapitaallasten uit voortvloeien.

De aanpassing in de begroting 2023 binnen dit programma van -€ 38.000 bestaat met name uit de vervallen onttrekking aan de bestemmingsreserve onderhoud algemene begraafplaats  (-€ 130.000)  en de onttrekking aan de bestemmingsreserve Invoeringskosten Omgevingswet (+€ 100.000).  

Tot en met de begroting 2022 onttrokken we jaarlijks een bedrag van € 130.000 uit de bestemmingsreserve graven om een deel van de kosten af te dekken die niet door grafrechten gecompenseerd worden. Omdat de bodem van deze reserve de komende jaren in zicht komt stellen we voor deze onttrekking met ingang van 2023 te schrappen. Dit nadeel kan binnen het huidige financieel meerjarig perspectief worden opgevangen waardoor we hier nu tijdig op kunnen anticiperen. Bij de vaststelling van de jaarrekening 2022 zullen we een voorstel voor herbestemming van deze reserve doen.

In 2022 ontvangen we aanvullende middelen voor de invoering van de Omgevingswet. Een deel van die middelen hebben we in 2023 nodig. Om die reden wordt bij de 2e prognose van 2022 € 100.000 in de reserve gestort die we vervolgens in deze begroting aan die reserve onttrekken.

Daarnaast is voor 2023 (al eerder besloten) nog rekening gehouden met een onttrekking van € 1,4 miljoen voor het voorziene tekort op de gebiedsontwikkeling rondom project Wooow.